Saturday, February 21, 2015

Alamat ng Langao

Alamat ng Langao

Noong araw ay may isang mag-asawa na labis na kinaiinisan ng mga kakilala. Paano ay parehong tamad ang mga ito. Ayaw nilang magtra-baho at kuntento nang umasa sa mababait nilang mga kapitbahay para makatawid sa gutom.

Bukod sa pagiging palaasa sa ikabubuhay ay may pangit pang ugali ang dalawa. Naging gawain na nila na kapag may handaan ay dumadalo sila kahit hindi imbitado. Ang nakaiinis pa ay lagi silang nau-una sa pagkuha ng pagkain kaysa mga inimbitahang panauhin.

Saan man makakita ng pagkain ang mag-asawa ay tiyak na tutunga-nga sila sa harap niyon hanggang sila nabibigyan. Kapag nakakita naman sila ng mga pagkaing naka-bilad tulad ng daing o isdang tinutuyo ay tiyak na mangungupit sila kapag nalingat ang may-ari.

Napakalakas ng pang-amoy ng dalawa pagdating sa pagkain. Tila sila ay may makapangyarihang pang-amoy na kung saan may pagkain ay natutunton nila.

Isang araw ay napansin ng mag-asawa na nakabihis nang maayos ang kanilang mga kapitbahay. Lahat ay tila pahangos na papunta sa isang lugar.

Nagkaideya sila na marahil ay sa isang malaking handaan patungo ang mga ito.

Palihim na sumunod ang dalawa sa mga kapitbahay. Gayon na lang ang kanilang tuwa nang makitang handaan nga ang kanilang pinun-tahan.

Gumawa ng paraan ang dalawa para makapasok sa bahay kahit hindi imbitado. Napakaraming handang pagkain kaya nagpakasawa sila.

Nang inaakala nilang wala nang kakain at nakalingat ang may-ari ng handaan, nagtungo sila sa mesang kainan at nagsimulang magbalot ng mga pagkain para iuwi. Nagkataong napalingon ang may-ari ng handaan at kitang-kita ang ginawa ng dalawa.

Sa galit ng may-ari ay isinumpa ang mag-asawa. Sinabi nito na hindi na sila makapagdadala ng anumang pagkain kahit kailan at hindi sila pakakainin kahit nasa handaan pa sila. Binalewala lang iyon ng mag-asawa na napilitang umuwi.

Pagdating ng bahay ay bigla na lang nagbago ang anyo ng dalawa. Naging maliliit silang kulisap na may mga pakpak.

Hindi na nakita pa ng mga kapitbahay ang mag-asawa. Sa halip ay dalawang insektong dapo nang dapo sa mga pagkain ang lumitaw. Kahit bawalan at paalisin ay dadapo pa rin ang mga ito sa pagkain basta nakalingat ang nagbabantay. Ang mga insektong iyon ay tinatawag na langaw.

Alamat ng Kuwago

Alamat ng Kuwago

Noong unang panahon ay may isang binata na tunay na mapag-mahal sa kalikasan. Ang pangalan niya ay Tiyago. Nakatira si Tiyago sa paanan ng isang malawak na bundok.

Gawain na ni Tiyago ang bantayan ang bundok at kagubatan nito. Tinitiyak niya na walang sinumang manghuhuli ng mga hayop, mamumutol ng mga puno o maninira kaya ng mga halaman.

Isang araw ay napansin ni Tiyago ang kalapit na gubat. May itim na usok na nanggagaling sa isang bahagi noon na makaraan ang ilang saglit ay naging kulay pulang apoy.

"Nasusunog ang gubat!" bulalas niya na hindi malaman ang gagawin.

Dahil sa nangyari ay nangako sa sarili si Tiyago na hinding-hindi pababayaan ang bundok na binabantayan.

Araw at gabi ay hindi na natulog si Tiyago lalo pa at lumaganap ang balita na may isang grupo ng mga bandido na nanununog talaga ng gubat.

May mga kakilala si Tiyago na nagboluntaryong magbantay rin sa kanilang bundok at gubat pero maari lang magbantay ang mga ito tuwing umaga. Dahil mga pamilyado ay ibig ng mga ito na masamahan ang asawa't mga anak sa gabi.

Sa gayon ay nakagawian ni Tiyago ang matulog sa umaga at gising sa magdamag. Kahit nang magkasakit ay hindi siya napigil sa magbantay sa gabi. Aniya ay baka sa oras na ito umatake ang masasamang loob dahil alam na walang bantay.

Nang mamatay si Tiyago ay may humalili sa kanya sa pagbabantay ng gubat. Ito ay isang ibon na may malalaking mata at gising sa buong gabi. Bilang pag-aalala kay Tiyago ay tinawag nilang kuwago ang ibon na hanggang ngayon ay bantay ng gubat sa magdamag.

Alamat ng kamatis

Alamat ng kamatis

Noong unang panahon sa isang malayong bayan, ay may isang babae na masasabing walang suwerte sa buhay. Siya ay si Kamalia. May asawa't mga anak si Kamalia ngunit siya'y nagtiis ng katakut-takot na hirap.

Marami bisyo ang asawa ni Kamalia. Bukod sa hindi na siya nabibigyan ng pera ay sinasaktan pang madalas.

Dahil sa halos walatng ibili ng pagkain, naisipan ni Kamalia na pumasok na labandera sa kalapit bahay. Nagtiis siyang maglaba sa buong Maghapon. Hindi niya maatim na makitang ang kanyang mga anak ay nag-iiyakan sa gutom.

Nang malaman ng kanyang asawa ang paglala-bandera niya ay palaging kinukuha ang kinikita niya. Yao'y inuubos lamang sa alak at sugal. Pag hindi naman niya ibinibigay ay sinasaktan siya.

May mga kapitbahay na naaawa kay Kamalia. Madalas ay binibigyan ang mag-iina ng pagkain at mga lumang damit.

Gayon na lamang ang galit ng asawa ni Kamalia nang mabatid ang tungkol sa pagbibigay-tulong. Kundangan'y ayaw nitong tatanggap ang asawa't mga anak ng anumang tulong sa mga kapitbahay.

Pinagsabihan si Kamalia na pag tumanggap pa ng mga bigay ng kanilang kapitbahay ay siguradong masasaktan siya.

Bunga niyon, hindi na binigyan si Kamalia ng kahit na anong tulong ng mga mababait niyang kapitbahay. Ayaw nilang masaktan pa ang kaawa-awang babae. Nahabag ang panganay na anak ni Kamalia sa kanya, Kaya napilitang magtrabaho ito. Paglilinis ng sapatos doon sa bayan ang kanyang hinarap.

Nang matuklasan ama na kumikita ang anak sa paglilimpiyabota, katulad ng ginawa sa kanyang ina ay kinuha rin niya ang kinikita. At gaya ng dapat-asahan, inuubos din sa sugal at alak. Sa gayon, madalas na hindi kumakain ang mag—iina.

Dahil sa patung-patong na kahirapan at labis na panghihina dala ng kakulangan sa sustansiyang kailangan ng katawan, nagkasakit si Kamalia. Hindi nag tagal ay namatay siya. Bago nalagutan ng hininga ang kahabag-habag na may nasabi sa mga anak.

Ang bangkay ni Kamalia ay inilibing sa likuran ng kanilang bahay. Hindi nagtagal, may tumubo roon isang halamang ang bunga'y mapupula. Nagtaka ang lahat sa nasabing halaman, At nang kanilang subuking tikman ang bunga ay nasarapan sila.

Dumami ng dumami ang nasabing halaman. Ang bunga niyon ay naipagbibili ng magkakapatid sa mga tagabayan. At bumuti nga ang kanilang buhay, katulad ng sinabi ng kanilang ina bago ito namayapa. Nagkatotoo rin na nagbago ang ugali ng kanilang ama. Nagsisi ito sa mga nagawang pagkukulang. Minahal na niyang mabuti ang mga anak.

Ang halamang nagbigay ng bagong buhay sa mga anak ni Kamalia ay tinawag na Kamatis. Ito'y kuha sa pangalan ni Kamalia at sa kanyang pagtitiis sa buhay - Kamalia...pagtitiis. At magmula noon, ang Kamatis ay nakilala bilang isang masarap na pagkain at pampalasa sa ulam.

Alamat ng Kalabasa

Alamat ng Kalabasa

Si Kuwala ay anak ni Aling Disyang, isang mahirap na maggugulay. Maliit pa siyang bata nang mamatay ang ama at tanging ang ina ang nagpalaki sa kanya.

Mabait si Kuwala. Maliit pa ay mahilig na siyang tumingin sa mga larawang nasa libro at nang matuto ay pagbabasa ang naging libangan.

Basa siya ng basa. Walang oras na hindi siya nagbabasa. Binansagan tuloy siyang Kuwalang basa nang basa.

Matalino ang anak kaya nagsikap si Aling Disyang para matustusan ang anak. Si Kuwala naman ay higit na pinagbuti ang pag-aaral.

Tag-ulan noon nang isang hapon ay umuwi si Kuwala na mataas na mataas ang lagnat. Inirireklamo niya ang mahirap na paglunok. Nagsuka rin siya nang nagsuka. Palibhasa ay walang pera, hindi agad nadala ni Aling Disyang sa doktor ang anak. Nang masuri ito ng doktor ay malala na ang kondisyon.

Paralytic poliomyelitis ang umatake sa mahinang resistensiya ni Kuwala. Naging mabilis ang pagpasok nito sa katawan niya at agad siyang naparalisa. Ilang linggo makaraan ay binawian ng buhay ang kawawang bata.

Hindi matanggap ni Aling Disyang ang sinapit ni Kuwala. Upang maibsan ang lungkot ay inubos niya ang panahon sa pag-aasikaso ng mga tanim na gulay.

May kakaibang halamang tumubo at nagbunga sa pataniman ni Aling Disyang. Bilog ang bunga noon na kulay dilaw ang loob. Natuklasan ng mga kumain ng gulay na may bitamina itong nagpapalinaw ng mata.

May isang nagtanong kung saan galing ang halamang iyon. Ang sabi ng tinanong ay kina Kuwalang basa nang basa. Nagpasalin-salin iyon sa maraming mga bibig hanggang kalaunan ay naging kalabasa.

Alamat ng Kainta

Alamat ng Kainta
Alamat ng Lugar sa Pilipinas

Ang Kainta ay isang bayan sa lalawigan ng Rizal. Noong unang panahon, dito ay may isang babae na kilalang-kilala dahil sa kanyang magagandang katangian. Bukod sa angkin niyang kagandahan, siya rin ay mayaman, mabait at mapagkawanggawa. Siya ay si Jacinta.

Ang pagtulong sa kapwa ay naging ugali na ni Jacinta. Bawa't pulubing lumapit sa kanya'y kanyang nililimusan at madalas ay iniimbitahan niya ang mga mahihirap na bata na makigpaglaro sa kanya at sa kanyang mga laruan. Hanggang sa paglaki ay dala ni Jacinta ang katangian niyang ito.

Si Jacinta ay madadasalin din. Tuwing araw ng Linggo, siya ay nagsisimba at pagkatapos makinig ng misa ay namumudmod siya ng mga laruan, damit at pera sa hanay ng mga pulubi. Sa kabila ng kabaitang ito ni Jacinta siya ay di nagkaroon ng magandang kapalaran sa pag-ibig. Ang kanyang nobyo at kababata ay nagkasakit at namatay. Magmula noon ay wala nang pag-ibig na kumatok sa kanyang puso kaya't siya ay tumandang dalaga. Nang mamatay ang kanyang mga magulang ginugol niya ang kanyang panahon sa pagtulong sa mga nangangailangan.

Napamahal ng husto ni Jacinta sa kaniyang mga kababayan. At bilang paggalang sa kanya, siya ay tinatawag ng mga tao sa pangalang Ka Inta na ang kahulugan ay "kaligtasan ng mga nangangailangan."

Nakaugalian na ng mga tao na dalawin si Ka Inta kung araw ng Pasko, kakatok sila sa pintuan at sila'y masayang patutuluyin ni Ka Inta. Sa kanilang pagtataka, walang sumasagot sa kanilang pagkatok. Dati-rati'y sumisilip agad sa bintana si Ka Inta. Umakyat ang mga tao sa kabahayan at laking gulat nila nang makita si Ka Inta na nakahandusay sa sahig at wala ng buhay. Nalungkot at nag-iyakan ang mga tao sa sinapit ng kanilang idolo. Sa paligid ng bahay ay naroroon pa ang mga nakabalot na aginaldo para sa kanila.

Ang kamatayan ni Ka Inta ay mabilis na kumalat na parang apoy. Ipinagdasal nila ang katahimikan ni Ka Inta. At bilang pagkilala sa kadakilaan ni Jacinta, ang kanilang lugar ay pinangalanan nilang Kainta.

Alamat ng Kabayo

Alamat ng Kabayo

Noong araw, may mag-asawang masaya at tahimik na namumuhay kahit walang anak. Sina Ayong at Karing. Kuntento na sila sa isa't isa nang isang araw ay dumating sa kanila ang magandang sorpresa.

Buntis si Karing!

Nagpasalamat sa Diyos ang mag-asawa dahil biniyayaan sila na magkaroon ng anak.

"Ipinangangako kong gagawin ko ang lahat upang mapaligaya kayo ng magiging anak natin," pangako ni Ayong.

Ilang buwan makaraan ay isini-lang ni Karing ang isang malusog na batang lalaki.

Nag-iisang anak palibhasa, sinikap nina Ayong at Karing na maipagkaloob sa anak ang lahat ng saya at masarap na buhay. Labis nila itong napalayaw kaya lumaking masama ang ugali. Palasagot ito at ayaw na nasasabihan. Kapag nakagalitan ang binatilyo ay agad naglalayas.

Minsan ay hindi natiis ni Ayong ang ginawang pagsagot ng anak kay Karing kaya pinangaralan niya ang binatilyo. Nang araw ding iyon ay naglayas ito at napadpad sa paanan ng isang bundok.

Isang matandang namumuhay sa paanan ng bundok ang nagmamagandang loob kaya nagkaroon ng matutuluyan ang binatilyo.

Nang malaman ng matanda na naglayas siya ay pinayuhan siya nito.

"Umuwi ka at humingi ng tawad sa mga magulang mo. Hindi mainam na nagtatanim ng galit sa ama mo't ina," ang sabi ng matanda.

Minasama iyon ng binata. Nagalit siya sa matanda at pinagsisipa ang bangkong inuupuan.

"Wala kang pakialam sa buhay ko at lalong wala kang karapatang pagalitan ako!" paasik na sabi ng binatilyo.

Marami pang masasakit na salitang binitiwan ang binatilyo na walang tigil sa kasisipa sa lahat ng abutan ng paa.

Lingid sa kaalaman ng binata ay engkantado pala ang matanda. Sa nakitang masama niyang asal ay ginawa siya nitong hayop na may apat na paa na walang tigil kasisipa.

Nang mapagod sa kasisipa ay napaiyak ang binatilyo ngunit halinghing lang ang lumabas sa bibig niya.

Huli na ang kanyang pagsisisi dahil hindi na makabalik sa dating anyo. Napilitan siyang umuwi sa magulang.

Likas na mababait, kinupkop nina Ayong at Karing ang hayop na isang umaga ay ayaw nang umalis sa kanilang bakuran. Inalagaan nila ito na parang tao. Naging malaking tulong siya sa ama. Gumaan ang gawain nito at bumilis ang kanilang pag-unlad.

Binigyan siya ng pangalan ng mag-asawa. Mula sa Karing at Ayong ay tinawag siyang Kayong, ang pinagmulan sa salitang kabayo.

Alamat ng Janitor Fish

Alamat ng Janitor Fish

Noong unang panahon ay may isang isda na napakaganda. Makinis at kumikinang ang kanyang mga kaliskis. Nakaaaliw pagmasdan ang mga palikpik niya at buntot kapag lumalangoy. Nangungusap ang mga mata niya kapag itinitig at manipis ang kanyang mga labi. Napakarami niyang tagahanga kung kaya naman naging mayabang siya. Wala siyang ginawa liban sa pagpapaganda.

Lahat ng mga isda ay may kanikanyang gawain sa ilalim ng dagat. Tanging ang magandang isda ang ayaw magtrabaho. Aniya ay baka masira ang kanyang mga kaliskis at mga palikpik.

Nainis ang ibang mga isda. Anila ay nararapat lang na gawin ng bawat isa sa tungkulin nila. Nagkaisa sila na huwag linisin ang tirahan ng magandang isda.

Nagkataong bumisita sa lugar nila ang Diyosa ng Karagatan. Malayo pa ay naamoy na ang diyosa ang mabahong mga dumi na naipon sa tapat ng bahay ng magandang isda. Nagalit ang diyosa dahil hindi ginampanan ng magandang isda ang pagpapanatili ng kalinisan at kaayusan sa ilalim ng dagat.

Nalaman din ng diyosa na dahil sa pagmamahal ng isda sa sariling ganda kung kaya ayaw na nitong magtrabaho.

Dahil doon ay pinarusahan ng diyosa ang magandang isda. Pina-pangit niya ang isda. Umitim at kumapal ang balat niya. Kumapal din ang kanyang nguso at tumigias ang kanyang katawan.

"Inaatasan din kitang maging tagapaglinis ng buong karagatan!" ang wika ng diyosa. "Kapag sinuway mo ako ay kakamitin mo ang pinakamabigat kong parusa!"

Mula noon, ang isda ang naging tagapaglinis ng mga isda. Kilala ang isdang ito bilang janitor fish.

Alamat ng Ipis, Langaw at Lamok

Alamat ng Ipis, Langaw at Lamok

Balita sa kabaitan at pagiging matulungin ni Donya Segundina kaya tahanan nito ay laging bukas para sa lahat.

Isang araw, may estrangherong dumating at sa kanya ay nagwika ng ganito:

"Iiwan ko sa iyo ang mga batang ito. Sila ay hindi ko anak ngunit ako ang lumikha."

Sa sinabi ng lalake, ang Donya ay nalito at hindi agad nakaimik. Sinamantala iyon ng estranghero at mabilis itong umalis.

Palibhasa'y likas na maunawain, kaya inampon na rin ng Donya ang tatlong batang lalake na sadyang iniwan ng estranghero.

Natuwa ang limang batang babae na pawang ampon di ni Donya Segundina nang makilala ang mga bagong ampon, subalit ang dalawang matandang katulong ay parang kinabahan. May naramdaman silang kakaiba pagkakita sa itsura nina MOK, NGAW, IPIPIS sapagkat ang mga ito ay tila hindi pangkaraniwang nilalang.

Ang kutob ng mga katulong ay waring nagkatotoo dahil sa palaging pagkakasakit ng mga batang babae mula nang tumira roon ang tatlong bata. Nagtataka rin si Donya Segundina sa pagkakaroon ng mumunting pantal sa katawan ng mga batang babae. Nakapatatakang isipin kung bakit sila ay nagkakahawaan ng sakit samantalang patuloy na lumulusog ang mga bagong ampon. Masaya ang donya sa nakitang kalusugan ng tatlong bata ngunit hindi niya alam na ubod ng gulo ang mga ito at walang pinakikinggan. Ang katigasan ng kanilang ulo at masamang pag-uugali ay lumalabas kapag wala si Donya Segundina. Madalas din nilang awayin at paiyakin ang mga batang babae.

Isang gabi, natuklasang ng dalawang matandang katulong ang lihim ng tatlong bata. Sila pala ay nagiging KULISAP na nakapangdidiri! Sa bawat lipad at pagdapo ni NGAW, at sa bawat mabilis na paggapang ni IPIPIS ay pareho silang nag-iiwan ng mikrobyo sa pagkain at inumin ng mga bata, habang palipat-lipat naman si MOK ng pagsipsip ng dugo sa katawan ng mga natutulog.

Ang mga nahintakutang katulong ay dali-daling nagsumbong sa Donya tungkol sa kanilang nasaksihan. Maging ang kapilyuhan ng tatlong bata ay kanila ring inihayag, ngunit ayaw silang paniwalaan ng abalang Donya sapagkat sa harapan nito ang mga batang sutil ay mukhang santo. Walang nangyari sa sumbong kaya binalak nilang bantayan at saka hulihin ang mga batang kulisap upang maipakita sa Donya, subalit ang matatalinong bata ay hindi na nagbagong-anyo, ngunit sa tuwi-tuwina ang mga batang babae ay kanilang sinasaktan.

Isang hapon, habang naglalaro ang mga batang babae, lumapit ang tatlong pilyo at walang sabi-sabing namalo. Napahiyaw sa tindi ng sakit ang limang bata . . . nang biglang lumitaw ang isang paslit na batang lalake.

"HUMANDA KAYO NGAYON! SA WAKAS, NATAGPUAN KO NA RIN KAYO. HINDI KAYO NARARAPAT NA MAGING TAO!"

Ngunit ang di kilalang bata ay hindi pinansin nina Mok, Ngaw at Ipipis. Sa halip ay pinagtulungan pa nilang saktan ito kaya ang pagdating ni Donya Segundina at ng dalawang katulong ay hindi nila napansin. Nakita ngayon ng Donya ang tunay na ugali ng tatlong bata at sa labis na galit ay halos ipinagtabuyan nito ang mga ampong lalake, subalit ngumisi lamang ang mga ito saka inilabas ang nakatago nilang pangil at nandidilat ang mga matang tumitig sa Donya.

Sa pagkabigla, lahat silang naroroon ay hindi nakakilos at hindi rin alam ang gagawin sa mga batang lumapit.

Sa sandaling iyon, dagling pumagitna ang batang paslit na isa palang "kerubin".

"SA NGALAN NG KATAAS TAASAN, MAGSIBALIK KAYO SA DATI NINYONG ANYO, MGA ISINUMPANG NILIKHA!"

Sa isang kisap-mata ay naging kulisap nga ang tatlong bata na hindi pala totoong tao!

Ang kababalaghang naganap ay binigyang-linaw ng kerubin. Ayon sa kanya: "May mga taksil na anghel ang nanghimasok at pinakialaman ang sagradong gawain ng Manlilikha. Gumawa sila ng mga bagay na may buhay at mumunting kulisap na nakaririmarim. Sa kalapastanganang iyon ng mga suwail na anghel, sila, sampu ng kanilang nilikha ay isinumpa ng MAYKAPAL at inihagis sa lupa. Ang mga nahulog sa pusali, marurumi at mababahong lugar ay naging insektong mapaminsala. Hinayaan na lang ng MAYLALANG ang mga kulisap na ito bagama't mapanganib sa kalusugan, upang ang TAO ay matutong maging malinis, sapagkat sa kalinisan, ang mga insektong mapaminsala aya madaling mapuksa."

Batid ng munting anghel na ang kanyang paliwanag ay sapat na kaya ilang saglit pa, ito ay naglaho.

Mula kung saan ay nagsulputan ang tatlong uri ng kulisap na kawangis ni MOK, ni NGAW at ni IPIPIS datapuwa namangha ang mga tao nang magliparan papalayo ang mga insekto. Ahh, tama ang kerubin, ayaw pala ng mga ito sa malinis na tahanan.

Simula noon binansagan nang LAMOK ang mga kauri ni Mok na mahilig manusok lalo na sa gabi. Tinawag namang LANGAW ang mga kamukha ni Ngaw na ang paboritong istambayan ay basurahang nangangamoy. IPIS naman ang ipinangalan sa lahi ni IPIPIS na laging nakakubli sa madidilim at maruruming sulok ng bahay.

Hanggang ngayon, ang mga kulisap na ito ay patuloy pa rin sa kanilang paminsala at pagdudulot ng sakit sa tao, lalo na sa mga walang malay na bata... ngunit kung tayo ay magkakaisa, alam naman nating kung paano sila mapupuksa.

Alamat ng Igat

Alamat ng Igat

Ayon sa matatanda, ang mga isda noong unang panahon ay maa-aring makalakad sa lupa. Kapag ibig nilang mainitan ng araw ang kanilang mga balat ay umaahon sila sa buha-nginan at doon ay hinahayaang di-rekta silang tamaan ng sikat ng araw.

Isang isda na hindi na matandaan ang pangalan ang natutong umibig sa isang nilalang sa ibabaw ng lupa. Ito ay walang iba kungdi ang ahas.

Matikas ang anyo ng ahas kapag itinataas nito ang ulo. Makinis at makinang ang kanyang balat lalo at nasisikatan ng araw.

Sa mga nilalang naman ng dagat ay kilala sa pagkapilyo ang alimango. Mahilig ito sa pagpapares-pares ng mga isda na ang iba ay humahan-tong sa pagkakapangasawahan.

Isang araw ay nagkrus ang landas ng isda at ng ahas dahil sa alimango.

Napansin kasi ng alimango ang palihim na pagsulyap ng isda sa gumagapang na ahas. Gumawa ng paraan ang alimango para magkakilala sila. Iyon ang naging hudyat upang magkalapit ang loob ng dalawa at magkaibigan.

Nag-aral lumangoy ang ahas para madalaw ang isda. Minsan kasi ay hindi ito umaahon sa buhanginan kaya minabuti ng ahas na siya nalang ang pumunta sa kinaroroonan nito.

Marami ang nainggit sa kanilang pagmamahalan. Marami rin ang naawa sa kanila dahil alam nilang hindi maaaring magsama ang dalawa. Ang isda ay para sa dagat kung pa-anong ang ahas ay para sa lupa.

Isa pa ay mahigpit na ipinagbabawal ang pag-iibigan ng isang tagalupa at tagadagat. Tagubilin iyon ng diyosa sa karagatan at mahigpit na ipinatutupad.

Kung saka-sakali ay ang isda lang ang susuway sa utos dahil sa labis na pagmamahal sa ahas.

Ngunit walang nalilingid sa diyosa. Galit na galit ito nang malaman ang ginawang pagsuway ng kanyang nilalang.

Pinapili ng diyosa ang isda, ang minamahal na ahas o ang mabuhay ng payapa sa ilalim ng dagat.

Sa pagkabigla ng diyosa, pinili ng isda ang mabuhay sa piling ni ahas.

"Maaari ka lang umahon sa lupa pero hindi ka maaaring doon tumira!" ang sabi ng diyosa. "Gusto mo ba ang mamatay?"

"Mas gugustuhin ko pong mamatay na kasama si ahas," anang isda.

Noon din ay umahon ang isda at nagtungo sa lupa. Nakisama siya kay ahas. Buntis na siya at malapit nang magsilang nang maramdaman ang unti-unting pagkaubos ng hininga. Naramdaman niyang malapit na ang kanyang katapusan. Sa awa sa isisilang ay pinilit pumunta ng isda sa dagat. Doon na siya namatay. Ang igat ang naging bunga ng pagma-mahalan ng isda at ng ahas.

Alamat ng Gumamela

Alamat ng Gumamela
Alamat ng Bulakblak sa Pilipinas

Mahilig sa mga bulaklak si Mela. Sa katunayan, ang paligid ng bakuran nila ay punung-puno ng mga halamang namumulaklak. Siya ang nagtanim sa lahat ng iyon.

Araw-araw, makiKita ang napakaraming mga,paruparo, bubuyog at tutubi sa halaman ni Mela. Katuwaan na ng mga bata at maging ng mga matatanda na panoorin ang mga iyon habang palipat-lipat sa pagdapo sa mga bulaklak.

Dahil nalilibang sa paghahala-man, hindi na pansin ni Mela na nagkakaedad na siya. Bagamat may mga manliligaw ay gusto pa niyang i buhos ang panahon sa pagpaparami ng mga tanim kaysa usapin ng kanyang puso.

Isang araw, may bakasyunistang na ligaw sa ha lamanan ni Mela. Natuwa rin ito at naaliw sa maramin mga tutubi, mga paruparo at mga bubuyog na masayang nagliliparan sa mga bulaklak.
Nakipagakilala si Rommel, ang binatang taga Maynila kay Mela.

Mula noon, araw-araw nang panauhin ni Mela si Rommel at ikinainggit ito ng ibang manligaw ni Mela. Isa na rito si Goyong, pinakamahigit niyang mangingibig. Minsan ay hinarang ni Goyong si Rommel at pinagbantaan.

Ipinagkibit-balikat lang ni Rommel ang banta. Nagpatuloy siya sa pagdalaw kay Mela. Ang totoo ay natutuhan na niyang mahalin si Mela.

Lalong nagalit si Goyong nang isang umaga ay makitang kasama ni Rommel si Mela galing sa pagsisimba. Walang sabi-sabing inundaya nito ng saksak ang binata ngunit hindi nito inasahan ang ginawa ni Mela. Biglang iniharang ng dalaga ang katawan kaya siya ang tumang-gap ng saksak na para kay Rommel.

Agaw-buhay agad si Mela subalit bago nalagutan ng hininga ay inamin kay Rommel na mahal niya ito.

Gayon na lang ang panggigipuspos ni Rommel. Matapos ilibing ang dalaga sa gitna ng halamanan nito ay hindi na bumalik ng Maynila ang lalaki. Siya ang pumalit kay Mela sa pag-aalaga ng mga halaman nito. Nais niyang ipadama sa pamamagitan noon na mahal na mahal niya ang dalaga.

Isang araw ay napansin ni Rommel ang pagtubo ng isang ka-kaibang uri ng halaman sa mismong puntod ni Mela. Nang lumaki iyon ay namulaklak ng kulay pula. Inisip ni Rommel na iyon ang paraan ng dalga upang ipaalam ang kanyang pag-ibig sa binata. Ang bulaklak ay tinawag niyang mela ngunit kalaunan ay naging gumamela.

Alamat ng Durian

Alamat ng Durian

Sa isang bayan sa Mindanao ay may matandang babae na lalong kilala sa tawag na Tandang During. Nakatira siya sa paanan ng bundok. Ang maliit niyang kubo ay nakatayo sa gitna ng malawak niyang bakuran na naliligid ng mga puno.

Si Tandang During ay karaniwan nang ginagawang katatakutan ng mga ina sa kanilang malilikot na mga anak. Sabi nila ay lahi ito ng mangkukulam kung kaya dapat iwasan.

Si Tandang During ay nasanay nang mamuhay na nag-iisa. Mula nang mamatay ang asawa at mga anak ay hindi na siya umalis sa paanan ng bundok. Tahimik siyang tao at dahil matanda na ay mas ibig pa niyang asikasuhin na lang ang mga tanim na halaman.

Masungit si Tandang During kaya iniiwasan ng mga tao. Noong kamamatay palang ng mga mahal niya sa buhay ay marami ang nag-alok ng tulong ngunit tinanggihan niya. Sa gayon ay unti-unti na ring lumayo sa kanya ang mga tao hanggang maging panakot na lamang siya sa makukulit na mga bata.

Ilang taon ang nagdaan. Ang dati ay makukulit na mga bata ay malalaki na ngunit si Tandang During ay gayon parin. Nag-iisa sa kubo sa paanan ng bundok at hindi naki-salamuha sa mga tao.

Isang gabi ay itinaboy ng hanging amihan ang isang kakaibang amoy sa komunidad. Hindi nila alam kung ano ang amoy na iyon at kung saan galing. Nanatili ang amoy nang sumunod pang mga araw at patindi nang patindi. Nagpasya ang mga tao na hanapin ang pinanggalingan ng amoy.

Nagkaisa silang puntahan ang kubo ni Tandang During nang ma tiyak na doon nanggagaling ang amoy. Hinanap nila ang matanda ngunit hindi nila ito nakita. Sa halip ay nabaling ang pansin ila sa isang puno na ang mga bunga ay may matitigas na balat at matatalim na tinik. Dahil sobrang hinoy ay nagsisimula nang bumuka ang mga prutas. Isang lalaki ang umakyat ng puno para kumuha ng bunga. Nagtakip sila ng ilong nang buksan ang prutas pero pare-pareho ring nasarapan sa lasa ng prutas na iyon. Nagsipitas sila ng mga bunga at iniuwi sa kani-kanilang bahay.

Nang may makasalubong silang isang matanda na tagaibang lugar at itinanong kung ano ang dala nilang prutas ay iisa ang sagot nila. "Bunga ng tanim ni Tandang During 'yan", sabi nila.

During yan ang pagkakaintindi sa kanila ng matanda. Kaya nang bigyan nila ito ng bunga at itanong ng mga kakilala kung ano iyon ay sinabi nitong ang pangalan ng prutas ay during yan. Kalaunan ay nagiging durian.

Alamat ng Dalagang-Bukid

Alamat ng Dalagang-Bukid

Noong unang panahon ay may tatlong dalagang magkakapatid na pawang nag-gagandahan. Ang kanilang mga kanayon ay lubhang nagtataka kung bakit mamula-mula ang kutis nga magkakapatid at manilaw-nilaw naman ang mahahaba nilang buhok, gayong mula pagkabata ay katulong na sila sa mga gawaing bukid ng kanilang ama na si Ramon.

Hindi iniinda ng magkakapatid na LALA, DADA at SASA ang nakapapasong init ng araw sapagkat ito ay nagpapakinis pa nga ng kanilang kutis.

Namamangha at nananaghili sa ganda ng magkakapatid ang mga dalaga sa kanilang nayon. Humahanga at lihim namang umiibig ang maraming kabinataan sa tatlong dalaga. Ang kabaitan at kasipagan ng mga anak nina Tarcila at Ramon ay puring-puri ng mga kanayon, at dahil sila'y anak ng magbubukid kaya binansagan nila ang magkakapatid ng "mga dalagang-bukid".

Kung mababatid lang ng mga tagaroon ang katotohanan, marahil hindi na sila magtataka kung bakit namumukod-tangi ang kagandahan nina Lala, Dada at Sasa. Lingid sa lahat, si Tarcila ay isang diwata. Nang umibig siya sa taga-lupang si Ramon, ang kanyang pagka-diwata'y tinalikdan niyang lubos upang mamuhay bilang ganap na tao. Bagama't nawalan ng kapangyarihan ay naging maligaya naman ito sa piling ni Ramon at ng kanilang mga anak.

Subalit ang mapayapa at matiwasay na pamumuhay ng mga taga-nayon ay biglang binulabog ng masasamang-loob. Nahintakutan ang lahat at hindi magawang lumaban sa magbabagsik na tulisang-dagat. Nilimas ang kanilang kabuhayan at sapilitang dinala sa tabing dagat ang kadalagahang napili. Kabilang na roon sina Lala, Dada at Sasa. Habang hinihintay ang bangkang sasakyan ng mga bihag upang makarating sa sasakyang-dagat na nasa laot ay walang tigil ang pag-iiyakan at pagmamakaawa ng mga ina.

Tanging si Tarcila lang ang walang imik ngunit malalim ang iniisip. Bagama't walang kapangyarihan ay nagsikap pa rin itong makipag-ugnayan sa dati niyang daigdig... sukdulang hininga niya ay mapatid, mailigtas lamang ang mga mahal na anak gayundin ang nayon na kanya ngayong tahanan! Hindi naman nabigo ang dating diwata sapagkat ang nawalang kapangyarihan ay muling ibinalik sa kanya.

Sa pamamagitan ng isip ay pinaglagablab ni Tarcila ang barko ng mga pirata. Sa bilis ng pangyayari, ang mga tulisan naman ngayon ang nasindak at sa pagsabog ng mga bala na nakasabit sa kanilang katawan, sila ay naubos nang wala namang kalaban. Ngunit isang sugatang pirata ang nagkaroon pa ng pagkakataong mamaril bago ito binawian ng buhay. Sa kasawiang-palad ay tinamaan ang magkakapatid at agaw-buhay na bumagsak sa tubig.

Napasigaw ang naghihnagpis na ina! Hindi nito maatim ang nakikitang paghihingalo ng mga anak. Bilang diwata ay wala siyang kapangyarihang magdugtong ng buhay, datapuwa ang magbigay ng panibagong buhay sa bagong anyo ay kanyang magagawa. Tumingin muna si Tarcila sa asawa at...

"Ramon, nanaisin ko pa na sila'y magbagong-anyo kaysa tuluyang mawala na sa atin."

"Nasa iyo ang kapasyahan. Gawin mo ang nararapat."

Nabigkas ni Tarcila ang mahiwagang kataga bago nalagutan ng hininga sina Lala, Dada at Sasa kaya sa isang kisapmata ang tatlong dalaga ay naging ISDA!

Matapos masaksihan ang kababalaghang iyon ay saka pa lang nalaman ng mga kanayon ang pagiging "diwata" ni Tarcila. Lahat ay nagpasalamat sa nagawang tulong ni Tarcila at nakiramay rin sila sa sinapit ng mga anak nito. Nagilalas ang lahat at napatingin sa mga isda, sa kahanga-hanga nitong kulay na wari'y mamula-mula kaya sa halip na malungkot ay kagalakan ang kanilang nadama.

Sa huling pagkakataon ang mga isda ay nagsalita.

"INA, AMA, HUWAG KAYONG MALULUNGKOT, NARIRITO LAMANG KAMI SA DAGAT. AMING INA, IPINAGMAMALAKI KA NAMIN. IKAW PALA AY ISANG DIWATA. MAHAL NAMIN KAYO NI AMA..."

"PAALAM NA SA INYONG LAHAT, MGA KANAYON," ang sabay na wika nina Lala, Dada at Sasa - at marahan silang lumangoy patungong laot.

"PAALAM NARIN SA INYO MGA DALAGANG-BUKID...!" ang sagot ng kanilang mga kanayon habang kumakaway.

Ito ang dahilan kung bakit nasa dagat ang mga "dalagang-bukid".

Alamat ng Daigdig

Alamat ng Daigdig

AYON sa alamat, sina Kalangitan at Katubigan ay may dalawang anak. Sila ay sina Langit at Tubigan. Si Langit ang kinilalang diyosa ng kalawakan at si Tubigan ang diyos ng katubigan.

Sina Tubigan at Langit ay nagpakasal. Dalawa rin ang kanilang naging mga anak. Sila ay sina Dagat at Paros. Si Dagat ang naging diyosa ng karagatan at si Paros ang naging diyos ng hangin.

Lumaon ay nagpakasal din sina Paros at Dagat.

Apat ang naging mga supling nina Dagat at Paros. Tatlo sa mga ito ang lalaki at nag-iisa ang babae.

Ang panganay ay pinangalanan din nilang Dagat, isang makisig at malakas na lalaki. Sumunod sa kanya si Adlaw, isang masayahing lalaki na may katawang ginto. Kulay tanso ang katawan ng sumunod na si Bulan ngunit mahina ang kanyang katawan. Ang tanging babae, si Bitoon, ay kulay pilak at may ma-gandang tindig.

Nang mamatay sina Paros at Dagat ay inalagaan nina Langit at Tubigan ang kanilang mga apo.

Dahil patay na ang mga magulang ay naging ambisyoso si Dagat lalo pa at na punta sa kanya ang kapangyarihan sa hangin. Ibig niyang sakupin ang kaharian ng lolang si Langit. Napapapayag niya ang dalawang kapatid na sina Bulan at Adlaw na sumama sa kanya.

Pinakawalan ni Dagat ang hangin upang puwersahang mabuksan ang kaharian ni Langit. Sinira niya ito kasama sina Bulan at Adlaw.

Sa galit ni Langit ay nagpakawala siya ng tatlong kidlat laban sa suwail niyang mga apo.

Agad na natunaw sina Bulan at Adlaw. Si Dagat naman ay nahulog sa ibaba. Sa kasamaang palad ay tinamaan din ng kidlat si Bitoon kung kaya nagkapira-piraso.

Pinagbintangan ni Langit ang asawang si Tubigan. Aniya ay ito ang nag-utos upang salakayin siya ng kanilang mga apo. Itinanggi iyon ni Tubigan. Nagkasamaan sila ng loob ngunit napawi rin lalo at napa-tunayan ni Langit na walang kinala-man si Tubigan sa ginawa ng mga apo.

Nagpasya ang mag—asawa na pagkalooban nalang ng liwanag ang kanilang mga apo dahil hindi na rin nila mabubuo pa ang katawan ng mga ito na winasak ng mga kidlat.

Si Dagat ang ginawa nilang lupain. Si Bulan ay ginawa nilang buwan. si Adlaw ang naging araw at si Bitoon ang naging mga bituin.

Ayon sa alamat ay sa ganitong paraan nabuo ang daigdig.

Alamat ng Daga

Alamat ng Daga

Noong araw ay magkakasama ang lahat ng mga tao. Nakaka-sundo sila at laging masaya, Maalwan ang kanilang buhay dahil ipinagkaloob sa kanila ng Diyosa ng Kasaganahan ang lahat ng maaari nilang hilingin.

Isa lamang ang kapalit ng lahat ng iyon. Ibig ng diyosa na huwag silang aalis sa kanilang paraiso.

Sa kabila ng mabuting kabuhayan ay hindi makuntento si Raga. Isa siyang binatilyong may malikot na imahinasyon. Ibig niyang malaman kung ano ang nasa kabila ng kanilang paraiso. Bawat araw ay may udyok siyang nadarama sa kanyang puso na nagsasabing tuklasin niya kung ano ang nasa kabila ng naka-mulatang paraiso.

Isang gabi ay lakas-loob na tumakas si Raga. Wala siyang kasingsaya dahil ang pakiramdam niya ay nakawala siya sa isang gintong kulungan.

Gayunman ay hindi niya inasahan na kabaligtaran ng buhay sa paraiso ang matutuklasan.

Subalit dahil bagong karanasan iyon para kay Raga kaya sabik parin siya. Lumakad siya at nagtatakbo sa putikan, natulog siya sa maruming paligid. Kumain din siya ng mga pagkaing noon lang nakita ng mga mata. Naging eksayted din siya sa pakikisalamuha sa iba't ibang klase ng mga taong na may malaking kaibahan sa mga nakatira sa paraiso.

Nalibang si Raga sa bago niyang daigdig. Inubos niya ang panahon sa pag-gala at pagdiskubre ng mga bagay-bagay. Halos hindi niya namalayan ang paglipas ng mga araw.

Isang gabi ay dumating kay Raga ang pangungulila. Naalala niya ang ina na marahil ay labis nang nag-aalala.

Naalala rin niya ang ama na tiyak niyang hinahanap siya.

Bigla rin niyang naalala ang mga kaibigan at mga kakilala.

Nagmumuni-muni siya nang may dumampot sa kanya.

"Teritoryo namin to!" sabi ng isa.

"Maghanap ka ng sarili mong lugar!" wika naman ng kasama nito.

Nalungkot si Raga. Sa paraiso ang lahat ay pantay-pantay. Walang inaapi at walang nang-aapi. Noon niya nakuro na mas maganda parin ang kanilang paraiso.

Marusing at mabaho, hindi naki-lala si Raga ng mga taga-paraiso. Pinalayas siya ng mga ito. Kahit anong paliwanag niya ay walang gustong makinig. Napaiyak si Raga na tinawag ang kanilang diyosa. Ngunit sa halip papasukin sa paraiso ay isinumpa siya nito sa pagsuway sa utos.

Si Raga ay naging isang malitt na hayop na nakadidiri ang itsura. Sa marurumi at mababahong lugar lang siya nakatitira tulad ng mga pusali at mga lungga. Si Raga, ang binatang dating taga-paraiso, ang pinagmulan ng lahi ng mga daga.

Alamat ng Buwitre

Alamat ng Buwitre

Napakatagal na panahon na ang nakararaan ng mangyari ang pagsumpa ng mga magulang sa isang batang babae na may pangalang Bereti.

Si Bereti ay mula sa angkan na may maalwang buhay. May malawak na lupain ang kanyang mga magu-lang. Marami silang pananim. Marami rin silang mga alagang hayop.

Bunso si Bereti at paborito ng ama. Dala marahil na nakakamit ang lahat kaya may hinahanap si Bereti sa buhay. Ibig niyang maranasan ang mga bagay na kaiba sa kinalakihan.

Si Aling Juana ang tagalaba ng pamilya. May anak itong laging isinasama sa paglalaba. Ito si Karing. Halos magkasing-edad sila ni Bereti kaya madaling nagkalapit ang mga loob. Ani Karing ay naiinggit ito kay Bereti dahil nakukuha ang lahat ng gusto. Ang sabi naman ni Bereti ay naiinggit kay Karing dahil marami itong bagay na nararanasan na hindi niya nararanasan.

Mula noon ay laging magkasama ang dalawa. Mabait ang pamilya ni Aling Juana kaya panatag ang loob ng ama't ina ni Bereti.

Nalaman ni Bereti na madalas sumala sa oras sina Karing. Kapag walang makain ay naghuhukay ng mga gabi, tugi o anumang halamang ugat sina Karing para maipantawid-gutom. Nagkakasya rin ang pamilya na mamulot ng mga tirang pagkain na maaari pang pakinabangan.

Hindi maunawaan ni Bereti ngunit eksayted siya sa buhay nina Karing. Nakikihukay siya ng mga halamang ugat at namumulot ng tirang pagkain. Nakikisalo siya sa pamilya at totoong nasisiyahan siya.

Galit ng galit ang ama ni Bereti nang may nakapagsabi na namu-mulot at kumakain ng tirang pagkain ang anak. Hinanap nito si Bereti noon din. Gulat na gulat ang ama nang makita si Bereti kasama ng ilan pang mga bata na hila ang isang kamama-tay na kambing. Ani Bereti ay kinagat ng malaking aso ang kambing kaya namatay. Aniya pa ay kakarnehin nila ang kambing para kainin.

Nagpuyos sa galit ang ama. Kinagalitan si Bereti at pinauwi ngunit ayaw sumunod ng bata.

"Kung ang gusto mo ay kumain ng mga tira at karne ng mga namatay na hayop, sige, magpakabusog ka. At para mas maging masaya ka, habang buhay sanang ganyan na lang ang kainin mo!" wika ng ama.

Kinabukasan ay nawala si Bereti. Sa halip, isang ibong kahawig ng agila ang nakitang kumakain ng isang patay na baka.

Ayon sa marami ay si Bereti ang ibong iyon na isinumpa ng ama. Tinawag silang Bereti ang ibon pero dahil hindi pa gaanong marunong bumigkas ang isang bata ay bwitre kung tawagin ito. Mula noon ay tinawag ng bwitre ang ibon.

Alamat ng buto ng kasoy

Alamat ng buto ng kasoy

Nakakita na ba kayo ng kasoy? Ito ay hugis kampana, kulay dilaw at matamis pag hinog na. Kaiba sa ibang prutas, ang buto ng kasoy ay nasalabas. Kung bakit nasa labas ang buto ng kasoy ang siyang sasagutin ng alamat na ito.

Sa isang gubat ay may kasayahan. Lahat ng uri ng hayop ay naroroon. Silang lahat ay masasaya, nagkakantahan at nagsasayawan. Hindi kalayuan sa kasayahan ay may isang bagay ang nakikinig at naiinggit sa kapistahang nagaganap. Ito ay walang iba kungdi ang buto ng kasoy.

"Sanay makalaya ako dito sa aking madilim na kinalalagyan!" Dasal ng buto ng kasoy.

Nagpatuloy ang kasayahan sa labas at patuloy din ang dasal ng buto ng kasoy. Sa mga oras na iyon ay may isang engkantada na naakit sa ingay ng kasayahan. Naganyak siyang makisaya sa mga hayop. Sa gitna ng pagdiriwang ay may naulinigan ang engkantadata, isang tinig ng naghihirap at humihingi ng tulong.

Nagsalita ag engkanada. "Sino kaya iyon, kawawa naman siya."

Naririnig siya ng buto ng kasoy. "Oh, makapangyarihang engkantada! Para mo nang habag, ilabas mo ako dito!" Sagot ng buto.

Naawa ang engkantada. Sa isang kumas niya ay biglang lumabas ang buto ng kasoy. Tuwang-tuwa ang buto sa kagandahan ng paligid. "Butihing diwata, nais ko sanang manatili dito sa labas. Ayoko nang bumalik sa madlim na pinanggalingan ko," pakiusap ng buto ng kasoy sa engkantada.

Pinagbigyan ng engkantada ang kahilingan ng buto. Wala namang pagsidlang sa tuwa ang buto ng kasoy. Pagkaraan ng ilang oras ay tapos na ang pagdiriwang. Nagsiuwian na ang lahat at buong paligid ay nalukuban ng katahimikan. Hindi nagtagal, ang langit ay nagdilim. Lumakas ang ihip ng hangin at bumagsak ang isang malakas na ulan. Malakas ang kulog at matalim ang kidlat.

Sa pagsungit na ito ng panahon ay natakot ang buto ng kasoy. Muli siyang tumawag sa engkantada. Oh, maawaing diwata. Pakinggan mo ako. Ibalik po ninyo ako sa aking silid. Basang-basa na ako at giniginaw na. Nakkatakot pala dito sa labas! Pagmamakaawa ng buto ng kasoy.

Subalit anumang dasal ang gawin niya ay walang kasagutang nangyari dahil sa wala sa kapaligiran ang engkantada. Nang tumigil na ang unos ay muling nagpakita ang engkantada. Nakita niya ang buto na nakabaluktot at halos hindi na magawang magsalita.

Nagsalita ang engkantada. "Ito'y isang aral sa iyo. Ang lahat ng bagay ay may dapat na kalalagyan. Ito ay kailangan mong tanggapin dahil sa ito ang ipinagkaloob sa iyo ng Diyos! Pagkasabi nito ay naglaho na ang engkantada. Magmula noon ang buto ng kasoy ay nasa labas na ng prutas.

Alamat ng batuktok o woodpecker

Alamat ng batuktok o woodpecker
Alamat ng Ibon sa Pilipinas

Noon daw unang panahon ay may isang matandang lalaki na nagpapalipat-lipat sa mga bayan upang mangaral. Ang sabi ng ilan ay si Apostol Pedro raw ito ngunit may nagsasabi naman iyon si San Pablo.

Anu't anuman, isang araw ay nakarating ang mangangaral sa isang malayong bayan makaraan ang mahabang mga oras ng paglalakbay. Pagod na pagod ang matanda at gutom na gutom din.

Lihim na nakadama ng tuwa ang matanda nang marating ang isang bahayan kung saan maaamoy sa hangin ang mabangong samyo ng tinapay na ibinebeyk. Lumapit siya sa bahay na pinanggagalingan ng mabangong amoy ng tinapay at humingi mula sa babaing may-ari.

Ang babae ay gumagawa ng tinapay para ipagbili. Maraming nagpapagawa rito ng araw na iyon kaya marami ng luto nang dumating ang matanda. Subalit nanghinayang ang babae na ipamigay ang mga naluto na dahil masyadong malalaki ang mga iyon.

Pinaghintay ng babae ang matanda. Aniya ay ipagbibeyk niya ito ng bago. Ang ginawa ng babae ay nagmasa ng mas maliit na arina para sa apostol. Nang mabeyk ang minasa ay lumabas pa ring malaki iyon. Muling nagmasa ang babae ng mas maliit saka iyon iniluto. Muling nanghinayang ang babae dahil ang tingin niya ay malaki parin iyon para ipamigay. Ilang beses pang nag-masa at nagbeyk ang babae pero muli at muli niyang itinatabi para magluto ng mas maliit pa.

Alam ng matanda kung bakit matagal na siyang naghihintay sa kapirasong tinapay ay hindi pa rin iyon maibigay ng babae.

Nasabi tuloy ng matanda ang ganito, "Labis-labis na mga biyaya ang ipinagkaloob sa iyo pero ubod ka pa rin ng damot. Mula ngayon, paghihirapan mong mabuti ang lahat lalo na ang iyong kakainin."

Hindi nagtagal ang apostol ay umalis para maghanap ng mabuting loob na magbibigay sa kanya ng makakain.

Lilang hakbang pa lang ang nalalakad ng mangangaral ay isang pangyayari na ang naganap sa loob ng iniwan niyang bahay. Unti-unting nagbago ang anyo ng babae hanggang maging isang ibon. Nang makita ito ng alagang pusa ay agad nilundag. Nakalipad lang agad ito kaya hindi nasunggaban ng pusa.

Sa takot ng babae na maging ibon ay lumipad ito patungong gubat. Doon ay hindi na ito tumigil sa pag-tuktok sa mga kahoy para makakuha ng makakain. Ang ibong iyon ay ang batuktok o woodpecker.

Alamat ng Balang

Alamat ng Balang

Ang malawak na palayan sa dakong hilagang-kanluran ay pag aari ng mag-asawang ubod ng sungit at mapang-api. Sila ay sina Don Badong at Dona Lilang. Palibhasa'y mangmang ang mga magsasakang gumagawa sa kanilang bukirin kaya nadadaya at nalalamangan sila ng mag-asawang mapag-imbot sa paghahati ng mga inaning palay. Sanhi nito, talagang kakapusin ang mga dukhang kasama at mapipilitan tuloy na mangutang sa suwitik na mag-asawa. Sa laki ng tubong kinukuha ni Don Badong ay lalong nababaon sila sa kahirapan. Ito ang dahilan upang lalong maging kahabag-habag ang kalagayan ng mga magbubukid.

Pagkatapos ng maraming araw na gawain at pagtatanim sa bukid ay nakapagpahinga na rin ang mga magsasaka. Datapuwa't habang tumataas ang mga palay at habang pinagmamasdan ang luntiang bukid ay nakadarama lamang sila ng panlulumo. Hindi magawa ng mga magbubukid ang magalak sa halip ay kalungkutan ang namamayani sa kanilang mga puso't kalooban. Paano nga ba sila makapagsasaya kung ang makakaparte nila sa aanihing palay ay sapat lamang na pambayad kina Dong Badong at Dona Lilang?

Isang araw, may matandang pulubing nangahas pumasok sa bakuran ng malaking bahay at humingi ng limos sa mag-asawa. Gula-gulanit ang suot nitong damit.

Bakas sa mukha ng matanda ang matinding pagod at gutom. Sa halip na kaawaan ay pinagalitan pa ni Dona Lilang ang pulubing lalaki.

"Aba! Sino kang pulubi na basta na lang pumasok dito at magpapalimos? Sulong, lumayas ka sa aking bakuran! Patay-gutom!"

"Parang awa napo ninyo. Kahit isang dakot na bigas...ako sanay ay inyong limusan..."

Hindi naantig ang bakal na damdamin ng mag-asawa. Pinagtabuyan lamang nila ang matanda hanggang makalabas ng tarangkahan. Napamulagat ang mga ito nang biglang naging mabalasik ang tinig ng lalaking pulubi.

"Tunay na wala kayong kasing sama kaya nararapat na kayo ay parusahan! Hindi kayo marunong maawa! Hindi ninyo nadarama ang paghihirap ng inyong kapwa dahil kayo ay parehong walang puso at damdamin! Alalahanin ninyo na sa bawat kasamaan ng tao, ang Diyos ay may nakalaang parusa. Ito ngaon ay inyo nang tatanggapin!"

Pagkawika ng matanda ay nakaulinig sila ng kakaibang huni ng mga kulisap. Napalingon saglit ang dalawa. Nang muling humarap sina Don Badong at Dona Lilang ay wala na roon ang matanda, na labis nilang ipinagtaka. Kapwa kinakabahang hinanap ang hindi mawaring mumunting ingay na kanilang naririnig hanggang mapalapit sila sa dakong imbakan ng palay. "TILA NASA LOOB NG BANGAN?" sambit ni Don Badong at dali-daling tinawag ang mga katulong upang pabuksan ang naka kandadong pintuan. Lahat sila ay nasindak nang maglabasan ang libu-libong kulisap! NASAAN ANG MGA PALAY! PAANO ITONG NAWALA? Nagtigilan si Don Badong sa nakapangingilabot na kaparusahan na sa kanila ay iginawad. Nawalan ng malay-tao si Dona Lilang dahil sa pagkabigla.

Naligalig ang buong nayon nang lumusob sa bukid ang inaakala nilang tipaklong. Agad naman nilang napagtanto na hindi pala ito mga tipaklong kundi mga mapaminsalang kulisap. Palibhasa'y sa bangan nina Don Badong at Dona Lilang nanggaling ang mga mapanirang insekto kung kaya pinangalanan nila itong "BALANG". Hindi ikinabahala ng mga magsasaka ang pangyayaring iyon dahil wala naman silang makukuhang kaparte pagdating ng anihan. Ikinatuwa pa nila nang matuklasan masarap palang kainin ang "balang".

Nakapagtatakang isipin, matapos masaid ang lahat ng pananim sa bukiring pag-aari nina Don Badong at Dona Lilang ay naglaho na lamang ang mga balang.

Sa takot na muli itong lumitaw, ang mag-asawang salbahe ay tuluyan nang nagbago. Pinagsisihan nila ang lahat ng kamalian at kalupitang kanilang nagawa sa kapwa, lalung-lalo na sa mga dukha at mangmang. Bilang pagbabayadpuri sa kanilang mga kasalanan ay nagpatayo sina Don Badong at Dona Lilang ng munting paaralan para matuto ang lahat nilang kasamahan na hindi marunong bumasa't sumulat.

Bagama't may panahon pa ring sumasalakay an mga balang sa iba't ibang dako, ito ay nagpapaalala lamang sa tao na dapat bigyan ng halaga at pasalamatan ang lahat ng kabutihan at biyayang ipinagkaloob ng Panginoong Diyos. Huwag sanang kalilimutan ninuman na ang tao'y hindi dapat maging makamkam at makasarili.

Alamat ng Aso

Alamat ng Aso
Alamat ng Hayop sa Pilipinas

Kinaiinggitan ang mabuting samahan ng magkaibigang Masong at Lito. Maliliit pang mga bata ay lagi na silang magkasama. Lagi nilang inaalala ang isa't isa. Lagi rin silang magkasama sa bawat lakaran.

Nanatili ang magandang samahan ng dalawa kahit nang magbi-natilyo na sila. Naging bahagi na ng buhay nila ang pag tutulungan. Mula sa paggawa sa bukid hanggang sa pangangahoy sa gubat ay lagi silang magkasama.

Hindi inasahan ninuman ang pagkakaroon ng malubhang sakit ni Masong. Humantong iyon sa kamatayan ng binatilyo. Labis na nagluksa si Lito. Hindi niya matanggap na wala na ang kaibigan. Araw-araw niyang dinadalaw ang puntod nito at nililinis. Madalas ay kinakausap rin niya ito na parang nasa tabi lang at nakikinig sa kanya.

Minsa ay sumama ang pakiramdam ni Lito. Kaunting lakad lang ay hilung-hilo na siya. Pinigilan siya ng ina sa pagdalaw sa libingan ni Masong. Ilang araw siyang ganoon.

Sa buong panahon ng pagkakasakit ay may isang maliit na hayop na umuwi kina Lito. Lagi iyong itinataboy ng ina ngunit balik nang balik sa tapat ng silid ng binatilyo na tila nagbabantay sa kanya.

Nang mabawi ang lakas ay ang puntod ni Masong ang unang pinuntahan ni Lito. Doon ay nakita niya ang hayop na araw-araw na itinataboy ng ina. Nakatayo iyon sa tapat ng puntod at kawag nang kawag ang buntot.

Hindi na humiwalay ang hayop hanggang sa pag-uwi niya. Natu-tulog ito sa paanan niya at pag-gising niya sa umaga ay sasalubungin siya ng kahol at kawag sa buntot nito. Dahil sa hayop ay nalimot ni Lito ang lungkot ng pagkamatay ni Masong.

Pinangalanan niyang Masong ang hayop pero nang lumaon ay naging aso ang tawag dito.

Alamat ng Antipolo

Alamat ng Antipolo
Alamat ng Lugar sa Pilipinas

Sabi ng matatanda, ang mga magsasakang naninirahan sa kapatagan noong pahahon ng Kastila ay nagsilipat sa kabundukan upang makaiwas sa kalupita ng mga dayuhan. Sa kagubatan na sila namalagi para huwag masangkot sa kaguluhang nagaganap sa bayan. Ang patuloy na paghihimagsikan ay lalong nagpagalit sa mga Kastila. Umisip sila ng paraang maka-paghiganti. Maraming walang malay na Pilipino ang kanilang pinag-bintangang kasapi ng Katipunan at ipiniit sa madilim na karsel.

Nabalitaan ng mga naninirahan sa bundok ang gagawing paglusob ng mga guardia sibil sa kanilang lugar at sila ay natakot. Araw-gabi ang nangangambang mga kababaihan ay walang tigil sa pagdarasal upang sila ay iadya sa panganib na darating.

Hanggang isang araw, umakyat na nga sa bundok ang mga Kastila. Nakarating sila sa lugar na kung saan nagkakatipon-tipon ang mga nagdarasal. Sa pagtataka ng lahat ay biglang nagningning ang punong TIPOLO. Kaginsa-ginsa ay lumitaw ang Birheng Concepcion sa itaas ng puno. Palibhasa'y mga relihiyoso ang mga dayuhang ito, sila ay nahintakutan at nagsisi.

Marami ang nakakita sa pagmimilagrong iyong ng Birhen. Sila ay nagpasalamat sa saklolong ibinigay nito. Angmasamang balak ng mga Kastila ay hindi na natuloy, bagkus sila ay nanganakong ang pook na yaon ay kanilang igagalang. Masaya nilang ipinamalita sa kapwa nila Kastila ang nakitang pagmimilagro.

"Saang lugar iyon at kami man ay pupunta roon", tanong ng mananampalataya.

"Sa bundok. Itanong ninyo kung saan ang Tipolo at ituturo nila sa inyo." ang kanilang sagot.

Dahil sa paulit-ulit na pagtatanong ng mga taong doon ay dumarayo ng "Saan ang Tipolo?" tinawag nilang SANTIPOLO ang pook na ito na kalaunan ay naging ANTIPOLO.

Buhat noon, nakagawian na ng lahat, mahirap man o mayaman, ang pamamanata sa mataas na bundok na ito ng ANTIPOLO lalo na sa panahon ng Mahal na Araw.

Alamat ng Anay

Alamat ng Anay
Alamat ng Insekto sa Pilipinas

Si Ranay ay isang matakaw na batang nakatira sa mahirap na bayan ng Sto. Cristo sa may norte. Bagamat naghihirap ay alaga siya ng ama't ina sa masasarap na pagkain. Nag-iisa kasing anak si Ranay. Inakala nga noon ng mga magulang na hindi na magkakaanak dahil matanda na ang kanyang ina pero isinilang parin siya.

Mahal na mahal ng ama't ina si Ranay. Halos gawin na siyang prinsesa ng mga ito. Ayaw siyang pagawain sa bahay at sustentado siyang mabuti sa pagkain. Nakasanayan ni Ranay ang umasa dahil sa pagpalayaw na tinatanggap.

Lumaki si Ranay na ang trabaho ay kumain at ang libangan ay kumain parin. Payat na payat na ang ama't ina niya para matustusan ang kanyang pangangailangan. Si Ranay naman ay lalong nagkakagana sa pagkain. Kahit ano ay masarap sa panlasa niya.

Kanin, tinapay, ulam, prutas, karne, minatamis at kung anu-ano pa. Minsan, maging ang kakainin na lang ng mga magulang ay si Ranay pa ang kakain.

Dumating ang hindi inaasahan ni Ranay. Magkasabay na namatay sa isang aksidente ang ama at ina.

Dahil ang alam lang ay kumain, hindi alam ni Ranay kung paano ma-buhay na siya ang kikilos at magta-trabaho. Hindi nagtagal ay namayat siya at namatay.

Matagal ng patay si Ranay nang isang araw ay mapansin ng dating kapitbahay na pabagsak ang kanilang bahay. Nang suriin nila ito ay nakita ang isang insektong kumakain ng kahoy.

Naalala nila si Ranay. Marahil anila ay ito si Ranay. Tinawag nilang ranay ang insekto na katagalan ay naging anay.

Alamat ng Ampalaya

Alamat ng Ampalaya
Alamat ng Gulay sa Pilipinas

Noong araw, sa bayan ng Sariwa naninirahan ang lahat ng uri ng gulay na may kanya-kanyang kagandahang taglay.

Si Kalabasa na may kakaibang tamis, si Kamatis na may asim at malasutlang kutis, si Luya na may anghang, si Labanos na sobra ang kaputian, si Talong na may lilang balat, luntiang pisngi ni Mustasa, si Singkamas na may kakaibang lutong na taglay, si Sibuyas na ma manipis na balat, at si Patola na may gaspang na kaakit-akit.

Subalit may isang gulay na umusbong na kakaiba ang anyo, siya si Ampalaya na may maputlang maputlang kulay, at ang kanyang lasang taglay ay di maipaliwanag.

Araw araw, walang ginawa si Ampalaya kung hindi ikumpara ang kanyan itsura at lasa sa kapwa niya gulay, at dahil dito ay nagbalak siya ng masama sa kapwa niyang mga gulay.

Nang sumapit ang gabi kinuha ni Ampalaya ang lahat ng magagandang katangian ng mga gulay at kanyang isinuot.

Tuwang tuwa si Ampalaya dahil ang dating gulay na hindi pinapansin ngayon ay pinagkakaguluhan. Ngunit walang lihim na hidi nabubunyag nagtipon tipon ang mga gulay na kanyang ninakawan.

Napagkasunduan nilang sundan ang gulay na may gandang kakaiba, at laking gulat nila ng makita nilang hinuhubad nito isa-isa ang mga katangian na kanilang taglay, nanlaki ang kanilang mga mata ng tumambad sa kanila si Ampalaya.

Nagalit ang mga gulay at kanilang iniharap si Ampalaya sa diwata ng lupain, isinumbong nila ang ginawang pagnanakaw ni Ampalya. Dahil dito nagalit ang diwata at lahat ng magagandang katangian na kinuha sa mga kapwa niya gulay.

Laking tuwa ni Ampalaya dahil inisip niya na iyon lamang pala ang kabayaran sa ginawa niyang kasalanan. Ngunit makalipas ang ilang sandali ay nag iba ang kanyang anyo.

Ang balat niya ay kumulubot dahil ang kinis at gaspang na taglay ni upo at kamatis ay nag-away sa loob ng kanyang katawan maging ang mga ibat-ibang lasa ng gulay ay naghatid ng di magandang panlasa sa kanya at pait ang idinulot nito, at ang kanyang kulay ay naging madilim.

Mga Alamat ng Pilipinas

This website is entertaining folktale, myth, fable and folklore stories from the Philippines, a country with very rich literature of stories, so-called "Tagalog Alamat" that foretells short stories about places (Kwento o Alamat ng mga Lugar), fruits (Kwento o Alamat ng mga Prutas), vegetables (Kwento o Alamat ng mga Gulay), trees (Kwento o Alamat ng mga Puno / Kahoy) and animals or insects (Kwento o Alamat ng mga Hayop o Insekto) from the Philippines. We welcome you to the our available lists of "Mga sari-saring alamat o kwento ng Pilipinas na sinulat ng mga Pilipino". Most Filipino short stories (kwento) contains moral (asal) that will teach young children.

Browse them all through here: http://www.readant.net/search/label/Filipino

Glosarry of Hawaiian Words

GLOSSARY OF HAWAIIAN WORDS THAT CAN HELP YOU UNDERSTAND AND SPEAK A BIT OF HAWAIIAN
AAH

aaho, sticks for thatching, p. 142.

ahaaina, feast, p. 150.

aheahea, an edible plant, p. 135.

aholehole, a species of fish.

ahos, small sticks used in thatching, p. 245.

Ahu o Kakaalaneo, the name given to the original feather cloak, p. 155.

ahupuaa, a small division of a country under the care of a head man.

ahuula, a feather cloak, p. 155.

Ai Kanaka, man eater, p. 191.

aikane, an intimate friend of the same sex, p. 264.

Aina-i ka-kaupo-o-Kane (the land in the heart of Kane), the primeval home of mankind, p. 17.

Aina kumupuaa a Kane, see Kanaka-maoli.

Aina lauena a Kane, p. 24

Aina-wai-akua-a-Kane (the land of the divine water of Kane), the primeval home of mankind, p. 17.

aipuupuu, chief cook or steward, p. 141.

akaaka, laughter, p. 118.

aku, a species of fish, the bonito.

akua, a deity, p. 184.
A-PE

akule, a species of fish.

ala, a smooth, round stone.

alae, mud-hens, p. 33.

alaea, red earth, of which the body of the first man was made, p. 16.

Alehe-ka-la, sun snarer, p. 32.

alii, chief.

Alii aimoku, sovereign of the land. aloha, a word betokening greeting or farewell.

Aloha ino oe, eia ihonei paha oe e make ai, ke ai mainei Pele, Compassion great to you! Close here, perhaps, is your death; Pele comes devouring, p. 40.

Aloha oe! Alas for you! p. 45.

anaana, prayer of a Kahuna to accomplish one's death, p. 169.

anae-holo, a species of fish, p. 270.

anahulu, a period of ten days.

Ana puhi, eel's cave, p. 188.

ano akua nae, but godlike, p. 55.

Aole! no! p. 40.

ao poko, short cloud, p. 207.

apapani (or apapane), a scarlet bird, p. 182.

a-pe, a plant having broad leaves of an acrid taste, like kalo, but stronger.

p. 278
AUK

auki, the ki leaf (Dracæna terminalis), p. 119.

Aumakua, ancestral shades, p. 93; god, p. 220.

aupehu, famine swollen, p. 220.

auwai, watercourse, p. 110.

Auwe ka make! alas, he is dead! p. 176.

awa, the name of a plant of a bitter, acrid taste, from which an intoxicating drink is made; also the name of the liquor itself, expressed from the root of the plant. (Piper methysticum).

aweoweo, a species of reddish fish.



Eia o Hana la he aina aupehu; o Hana keia i ka ia iki; ka ia o Kama; ka ia o Lanakila, p. 220.

Elepaio, a small green bird (Chasiempis sandwichensis), p. 125.



ha, the lower stem of leaves when cut from the root, p. 114.

haawe, back-load, p. 126.

haka, a medium devoted to the cult of a god, p. 263.

hala, tree (Pandanus odoratissimus), p. 121.

halau, shed, p. 113.

hau, a forest tree--a species of hibiscus.

he ekolu ula o ka la, the third brightness of the sun, p. 204.

hee kupua, wonderful octopus, p. 234.

heiau, temple.
IKI

he keehina honua a Kane, p. 15.

he’lii kahuli, a fallen chief, p. 19.

He Lualoa no Na’lii, a deep pit for the chiefs, p. 241.

he mau anahulu, several ten day periods.

He po hookahi, a ao ua pau, in one night, and by dawn it is finished, p. 109.

He waa halau Alii a ka Moku, the royal vessel, the ark, p. 20.

hiaku, name of a place in the sea beyond the kaiuli, and inside the kohola, p. 242.

Hi-ka-po-loa, a name for the godhead, p. 15.

Hilo, the first day (of the new moon), p. 75.

hilu, a species of fish, spotted with various colors, p. 273.

hinahina, leaves of a gray or withered appearance, p. 98.

hinalea, a species of wrasse-fish. hokeo, a fisherman's gourd.

hoku kaolele, a meteor, p. 253.

holua, sled.

honu, sea turtle, p. 183.

hou, a species of fish, p. 274.

hula, a dance.



ieie, a decorative vine. (Freyoinetia arnotti).

iiwi, a small red bird.

i ka muli o Hea at the rear of Hea, p. 24.

Ikiki, a summer month--July or August, p. 74.

i kini akua, spirits, angels.

p. 279
IKU

Ikua, a winter month--December or January, p. 74.

i kuhaia, from spittle, p. 18.

ilalo loa i ka po, deep down into darkness, p. 18.

hau, the bark of the hau tree from which ropes are made, p. 218.

ilio, dog.

i mea ole, as nothing.

imu, oven.

iwi kuamoo, the backbone.



ka aina i ka haupo a Kane, p. 24.

ka aina momona a Kane, the fruitful land of Kane, p. 24.

kaao, legend, p. 108.

ka holua ana o Kahawali, Kahawali's sliding-place, p. 39.

kahu, keeper, p. 188.

Kahunas, priests, p. 203.

kahuna lapaau, medical priest, p. 53.

Kaiakahinalii, the Flood, p. 20.

Kai a Kahinalii, Sea of Kahinalaa, p. 37.

kai-ula-a-Kane, the Red Sea of Kane, p. 24.

kaiuli, the deep sea.

kai waena, middle post (of a house), p. 223.

Kakelekele, hydropathic cure, p. 126.

kala, a species of fish.

Ka lae o ka ilio, the dog's forehead, p. 240.

Ka lae a ka laau, p. 240.

Kalana-i hau-ola (Kalana with the life-giving dew), the primeval home of mankind, p. 17.
KAU

kalo, the well-known vegetable of Hawaii, a species of Arum esculentum; Colocasia antiquorum, p. 131.

kamaainas, original inhabitants, or long residents, p. 140.

kamani tree, Calophyllum inophyllum, p. 72.

kanaka, a man; the general name of men, women, and children of all classes, in distinction from animals.

Kanaka-maoli, the people living on the mainland of Kane (Aina kumupuaa a Kane), p. 22.

Kane, sunlight, one of the three supreme gods, p. 15.

kanekoa, a deity, p. 184.

Kane-laa-uli, the fallen chief, he who fell on account of the tree, p. 17.

Kanikau, lamentation, p.,81.

ka one lauena a Kane, p. 24.

kapa, the cloth beaten from the bark of the paper mulberry, also from the bark of several other trees; hence, cloth of any kind; clothing generally.

Kapapahanaumoku, the island bearing rock or stratum, p. 49.

ka poe keokeo maoli, p. 22.

kapu, sacred.

kapu-hoano, sacred or holy days, p. 24.

kapuku, the restoration to life of the dead, p. 151.

Ka Punahou, the new spring, p. 37.

Kauakiowao, Mountain Mist, p. 133.

p. 280
KAU

Kauawaahila, Waahila Rain, p. 133.

kau i ka lele, placed on the altar, p. 209.

ka-wai-ola-loa-a-Kane, water of everlasting life, p. 23.

kawelewele, guiding-ropes, p. 115.

Keakeomilu, the liver of Milu, p. 56.

keawemauhili, a deity, p. 184.

Keinohoomanawanui, a sloven, one persistently unclean, p. 88.

Ke po-lua ahi, the pit of fire, inferno, p. 18.

Ke ue nei au ia olua, I grieve for you two, p. 45.

ki, a plant having a saccharine root, the leaves of which are used for wrapping up bundles of food; the leaves are also used as food for cattle and for thatching.

kihei, a mantle worn over the shoulders.

kilu, play, or game, p. 127.

koa tree, Acacia koa.

ko’ a aina aumakua, fishing-station, p. 229.

ko’ a ia, fishing-station.

ko’ a ku-ula, a temple to Ko-ula, p. 227.

ko’ a lawaia, fishing-station, p. 222.

koali, same as kowali.

koas, fighting men, p. 157.

koele, a small division of land; hence, a field planted by the tenants for a landlord; a garden belonging to the chief, but cultivated by his people, p. 260.

kohola, a reef.
LAK

kolea, plover, p. 71.

kona, a severe storm that comes up from the equator, p. 183.

konane, a game like checkers.

Konohiki, feudal lord, a head man with others under him.

kou, a large shade tree growing mostly near the sea, p. 161.

kowali, convolvulus vine, a swing made of these vines, p. 46.

Ku, Substance; one of the three supreme gods.

ku, arise, stand, p. 24.

kuaha, a stone-paved platform, p. 156.

Ku-Kaua-Kaki, a triad--the Fundamental Supreme Unity, p. 15.

kukini, trained runner.

kuko, to wish, to lust, p. 89.

kukui tree, Aleurites molluccana, p. 88.

Kulu-ipo, the fallen chief, he who fell on account of the tree, p. 17.

kumukahi, east wind, p. 41.

Kumu-uli, the fallen tree, he who fell on account of the tree, p. 17.

kupa, native born person, p. 271.

Kupapau o Puupehe, Tomb of Puupehe, p. 181.

kupua, demigod, p. 43.

ku-ula, the fish god of Hawaiians.



Lae, cape (of land), p. 148.

la-i leaves, dracæna leaves.

laka loa, very tame, p. 216.

p. 281
LAL

lalo puhaka, p. 16.

lama, a forest tree (Maba sandwicensis) which has very hard wood, p. 258.

lana, floating, p. 20.

lanai, arbor, p. 150.

lau, four hundred, p. 190.

laulele, a species of turnip. (p. 135 --JBH)

lawalu, to cook meat on the coals wrapped in ki leaves, p. 147.

leho, cowry shell.

lehoula, a species of cowry of a red color.

lehua tree, Metrosideros polymorpha.

leiomano, shark's tooth weapon, p. 203.

leis, wreaths.

lele, a variety of banana, p. 150.

lelekawa, to jump from a height into deep water, p. 256.

lele kowali, swinging, p. 46.

Lelepua, arrow flight, p. 88.

lepo ula, red earth, of which the body of the first man was made, p. 16.

lilo ai kona ola a make iho la, his life was taken, so death ensued, p. 55.

limu, sea-moss, p. 242.

Lo Aikanaka, the last of the man-eating chiefs.

lomilomi, to rub or chafe the body.

Lono, Sound; one of the three Supreme gods.

lua, killing by breaking the bones, p. 142.

Lua o Milu, the nether world, p. 46.
MAN

luau, the kalo leaf; boiled herbs; young kalo leaves gathered and cooked for food.

ma, a syllable signifying accompanying, together, etc., p 54.

maika, the name of a popular game; also, the stone used for rolling in that game, p. 157.

mai ka po mai, from the time of night, darkness, chaos, p. 55.

mai, komo mai, come, come in, p. 78.

maile, Alyxia olivæformis, p. 120; fine-leaved variety, Maile laulii, p. 95.

makaha, floodgates, p. 142.

makahelei, drawn eyes, p. 120.

makahiki, year, p. 270.

makai, seaward, p. 217.

Makakehau, Misty Eyes, p. 182.

malailua, goats without horns, such as were found on Mauna Loa, p. 24.

malau, a place in the sea where the water is still and quiet; a place where the bait for the aku or bonito is found, p. 246.

malos, girdles worn by the males.

mamani, or mamane (Sophora chrysophylla), a hard wood tree, p. 173.

manaiaakalani, p. 218.

mana kupua, miraculous power, p. 215.

manawa ole, in no time, p. 110; in a short time, p. 113.

manienie-akiaki, a medicinal grass of the olden time, p. 135.

p. 282
MAN

manini, a species of fish caught by diving, p. 250.

mane, dam, p. 110; also the general name for shark.

manohae, a ravenous shark, p. 259.

maoli, a species of banana; the long, dark-colored plantain, p. 150.

mauka, inland.

Milu, inferno.

Moi, sovereign, p. 186.

moi, a species of fish (Threadfin) of a white color.

moo, a general name for all lizards, a serpent.

Moo-kapu, sacred lands, p. 210.

mua, front; the house of a man's outfit (of several) that was Kapu to all women, even his wife, p. 258.

Na akua aumakua o ka poe kahuna kalai waa, ancestral gods of the canoe builders, p. 216.

nae, the farther side, p. 116.

na-u, jessamine, gardenia.

noa, free of, or released from Kapu, p. 135.



O haehae ka manu, ke ale nei ka wai, the water is disturbed by action of the birds, p. 95.

ohelo, a species of small reddish berry; the Hawaiian whortleberry, p. 182.

ohia, native apple; also, a forest tree of several varieties.

ohia hemolele, the sacred apple-tree, P. 17.
PAL

ohiki-makaloa, long-eyed sand-crabs, p. 70.

ohua, the name given to the young of the manini fish.

Oi-e, Most Excellent, p. 15.

Oio, procession of ghosts, p. 48.

oio, a species of fish (Bonefish).

oo, digger, p. 52.

oopu, a species of small fish living in fresh water rivers and ponds. opae, a small fish; a shrimp; a crab.

opihi-koele, a species of shell-fish, p. 224.

opihis, shell-fish, p. 70.



pa, wall, p. 157.

pa, pearl shell, p. 247.

pa hi aku, pearl fish-hook.

pahoa, stone weapon; dagger.

pahoehoe, smooth, shining lava.

pahonua, (more correctly puuhonua), place of refuge, p. 156.

pahoola, a remnant, a healing piece, p. 56.

pahu kaeke, a temple drum, p. 186.

paiula, the royal red kapa of old, p. 145.

pakai, an herb used for food in time of scarcity.

pakai, a house joined to a house above--that is, a tower, p. 158.

pala, ripe, soft; also, as a noun, a vegetable used as food in time of scarcity.

pale, a director, p. 115.

pali, precipice.

p. 283
PAL

Pali-uli (the blue mountain), the primeval home of mankind, p. 17.

palolo, whitish clay, of which the head of the first man was made, p. 16.

pani, a stoppage, a closing up, that which stops or closes.

papa, a board; a term applied to anything of flat surface.

papa holua, a flat sled, p. 40.

pa-u, skirt.

pihoihoi lea, greatly excited, p. 206.

pili, the long, coarse grass used in thatching houses, p. 158.

pipipi, a temporary shelter hut, p. 54.

po, night, chaos, pp. 15, 49.

poe poi-uhane, spirit catchers, p. 129.

pohaku-ia, fish stone, p. 241.

poi, the paste or pudding which was formerly the chief food of the Hawaiians, and still is so to a great extent. It is made of kalo, sweet potatoes, or breadfruit, but mostly of kalo, by baking the above articles in an underground oven, and then peeling or pounding them, adding a little water; it is then left in a mass to ferment; after fermentation, it is again worked over with more water until it has the consistency of thick paste. It is eaten cold with the fingers.

Po-ia-milu, inferno, p. 18.
UHA

Po-kini-kini, inferno, p. 18.

Po-kua-kini, inferno, p. 18.

po o akua, a certain night of the month, p. 205.

Po-papa-ia-owa, inferno, p. 18.

Po-pau-ole, endless night, p. 18.

popolo, a plant sometimes eaten in times of scarcity, also used as a medicine.

pouhana, end post (of a house).

poumanu, corner post (of a house), p. 210.

pou o manu, corner post (of a house), p. 223.

pu, head or end of a canoe, or log, on which to fasten the rope to draw it down out of the river, p. 115.

puaa, a hog, p. 16.

puhala, the hala tree, p. 233.

puhi, eel, sea snake.

puholoholo, to cook (food) by rolling with hot stones in a covered gourd, p. 135.

puloulou, sign of kapu, p. 119.

puni ka hiamoe, a trance or deep sleep, p. 81.

puoa, a burial tower, p. 148.



Reinga, the leaping place, p. 50.



tapa, see Kapa, p. 144.



Ua, rain, p. 169.

ua haki ka pule, p. 208.

ueue, bait, p. 225.

uhae ia, p. 134.

p. 284
UHU

uhu, a species of fish about the size of the salmon, p. 241.

uki, a plant or shrub sometimes used in thatching; a species of grass, p. 98.

uku, a species of fish.

Ulu kapu a Kane, the breadfruit tabooed for Kane, p. 57.

uo, a part of the process of feather cloak making, p. 155.

uwau, a species of bird; a kind of waterfowl.



waa, canoe, p. 194.

waa halau, see He waa halau Alii o ka Moku.
WIL

Wai a Hiku, water of Hiku, p. 44.

Waiakoloa, p. 192.

Wai nao, spittle, p. 16.

waoke, or wauke, (Broussonetia papyrifera), the plant furnishing bark for the best Kapa, p. 79.

Wawa ka Menehune i Puukapele, ma Kauai, puoho ka manu o ka loko o Kawainui ma Koolaupoko, Oahu, the hum of the voices of the Menehunes at Puukapele, Kauai, startled the birds of the pond of Kawainui, at Koolaupoko, Oahu, p. 111.

wiliwili tree, Erythrina monosperma, p. 121.

XXV: Fish Stories and Superstitions

XXV: FISH STORIES AND SUPERSTITIONS
TRANSLATED BY M. K. NAKUINA

THE following narration of the different fishes here given is told and largely believed in by native fishermen. All may not agree as to particulars in this version, but the main features are well known and vary but little. Some of these stories are termed mythical, in others the truth is never questioned, and together they have a deep hold on the Hawaiian mind. Further and confirmatory information may be obtained from fishermen and others, and by visiting the market the varieties here mentioned may be seen almost daily.

In the olden time certain varieties of fish were tabooed and could not be caught at all times, being subject to the kapu of Ku-ula, the fish god, who propagated the finny tribes of Hawaiian waters. While deep sea fishing was more general, that in the shallow sea, or along shore, was subject to the restrictions of the konohiki of the land, and aliis, both as to certain kinds and periods. The sign of the shallow sea kapu was the placing of branches of the hau tree all along the shore. The people seeing this token of the kapu respected it, and any violation thereof in ancient times was said to be punishable by death.

p. 270

[paragraph continues] While this kapu prevailed the people resorted to the deep sea stations for their food supply. With the removal of the hau branches, indicating that the kapu was lifted, the people fished as they desired, subject only to the makahiki taboo days of the priest or alii, when no canoes were allowed to go out upon the water.

The first fish caught by a fisherman, or any one else, was marked and dedicated to Ku-ula. After this offering was made, Ku-ula's right therein being thus recognized, they were free from further oblations so far as that particular variety of fish was concerned. All fishermen, from Hawaii to Niihau, observed this custom religiously. When the fishermen caught a large supply, whether by the net, hook, or shell, but one of a kind, as just stated, was reserved as an offering to Ku-ula; the remainder was then free to the people.
DEIFIED FISH SUPERSTITION

Some of the varieties of fish we now eat were deified and prayed to by the people of the olden time, and even some Hawaiians of to-day labor under like superstition with regard to sharks, eels, oopus, and some others. They are afraid to eat or touch these lest they suffer in consequence; and this belief has been perpetuated, handed down from parents to children, even to the present day. The writer was one of those brought up to this belief, and only lately has eaten the kapu fish of his ancestors without fearing a penalty therefor.
STORY OF THE ANAE-HOLO

The anae-holo is a species of mullet unlike the shallow water, or pond, variety; and the following

p. 271

story of its habit is well known to any kupa (native born) of Oahu.

The home of the anae-holo is at Honouliuli, Pearl Harbor, at a place called Ihuopalaai. They make periodical journeys around to the opposite side of the island, starting from Puuloa and going to windward, passing successively Kumumanu, Kalihi, Kou, Kalia, Waikiki, Kaalawai and so on, around to the Koolau side, ending at Laie, and then returning by the same course to their starting-point. This fish is not caught at Waianae, Kaena, Waialua, Waimea, or Kahuku because it does not run that way, though these places are well supplied with other kinds. The reason given for this is as follows:

Ihuopalaai had a Ku-ula, and this fish god supplied anaes. Ihuopalaai's sister took a husband and went and lived with him at Laie, Koolauloa. In course of time a day came when there was no fish to be had. In her distress and desire for some she bethought herself of her brother, so she sent her husband to Honouliuli to ask Ihuopalaai for a supply, saying: "Go to Ihuopalaai, my brother, and ask him for fish. If he offers you dried fish, refuse it by all means;--do not take it, because the distance is so long that you would not be able to carry enough to last us for any length of time."

When her husband arrived at Honouliuli he went to Ihuopalaai and asked him for fish. His brother-in-law gave him several large bundles of dried fish, one of which he could not very well lift, let alone carry a distance. This offer was refused and reply given

p. 272

according to instruction. Ihuopalaai sat thinking for some time and then told him to return home, saying: "You take the road on the Kona side of the island; do not sit, stay, nor sleep on the way till you reach your own house."

The man started as directed, and Ihuopalaai asked Ku-ula to send fish for his sister, and while the man was journeying homeward as directed a school of fish was following in the sea, within the breakers. He did not obey fully the words of Ihuopalaai, for he became so tired that he sat down on the way; but he noticed that whenever he did so the fish rested too. The people seeing the school of fish went and caught some of them. Of course, not knowing that this was his supply, he did not realize that the people were taking his fish. Reaching home, he met his wife and told her he had brought no fish, but had seen many all the way, and pointed out to her the school of anae-holo which was then resting abreast of their house. She told him it was their supply, sent by Ihuopalaai, his brother-in-law. They fished, and got all they desired, whereupon the remainder returned by the same way till they reached Honouliuli where Ihuopalaai was living. Ever afterward this variety of fish has come and gone the same way every year to this day, commencing some time in October and ending in March or April.

Expectant mothers are not allowed to eat of the anae-holo, nor the aholehole, fearing dire consequences to the child, hence they never touch them till after the eventful day. Nor are these fish ever given to children till they are able to pick and eat them of their own accord.

p. 273
MYTH OF THE HILU

The hilu is said to have once possessed a human form, but by some strange event its body was changed to that of a fish. No knowledge of its ancestry or place of origin is given, but the story is as follows:

Hilu-ula and Hilu-uli were born twins, one a male and the other a female. They had human form, but with power to assume that of the fish now known as hilu. The two children grew up together and in due time when Hilu-uli, the sister, was grown up, she left her brother and parents without saying a word and went into the sea, and, assuming her fish form, set out on a journey, eventually reaching Heeia, Koolaupoko. During the time of her journey she increased the numbers of the hilu so that by the time they came close to Heeia there was so large a school that the sea was red with them. When the people of Heeia and Kaneohe saw this, they paddled out in their canoes to discover that it was a fish they had never seen nor heard of before. Returning to the shore for nets, they surrounded the school and drew in so many that they were not able to care for them in their canoes. The fishes multiplied so rapidly that when the first school was surrounded and dragged ashore, another one appeared, and so on, till the people were surfeited. Yet the fish stayed in the locality, circling around. The people ate of them in all styles known to Hawaiians; raw, lawalued, salted, and broiled over a fire of coals.

While the Koolau people were thus fishing and

p. 274

feasting, Hilu-ula, the brother, arrived among them in his human form; and when he saw the hilu-uli broiling over the coal fire he recognized the fish form of his sister. This so angered him that he assumed the form of a whirlwind and entered every house where they had hilu and blew the fish all back into the sea. Since then the hilu-uli has dark scales, and is well known all over the islands.
THE HOU, OR SNORING FISH

The hou lives in shallow water. When fishing with torches on a quiet, still night, if one gets close to where it is sleeping it will be heard to snore as if it were a human being. This is a small, beautifully colored fish. Certain sharks also, sleeping in shallow water, can be heard at times indulging in the same habit.

There are many kinds of fish known to these islands, and other stories connected with them, which, if gathered together, would make an interesting collection of yarns as "fishy" as any country can produce.



THE END

XXIV: The Shark-man, Nanaue

XXIV: THE SHARK-MAN, NANAUE
MRS. E. M. NAKUINA

KAMOHOALII, the King-shark of Hawaii and Maui, has several deep sea caves that he uses in turn as his habitat. There are several of these at the bottom of the palisades, extending from Waipio toward Kohala, on the island of Hawaii. A favorite one was at Koamano, on the mainland, and another was at Maiaukiu, the small islet just abreast of the valley of Waipio. It was the belief of the ancient Hawaiians that several of these shark gods could assume any shape they chose, the human form even, when occasion demanded.

In the reign of Umi, a beautiful girl, called Kalei, living in Waipio, was very fond of shellfish, and frequently went to Kuiopihi for her favorite article of diet. She generally went in the company of other women, but if the sea was a little rough, and her usual companion was afraid to venture out on the wild and dangerous beach, she very often went alone rather than go without her favorite sea-shells.

In those days the Waipio River emptied over a low fall into a basin partly open to the sea; this basin is now completely filled up with rocks from some convulsion

p. 256

of nature, which has happened since then. In this was a deep pool, a favorite bathing-place for all Waipio. The King shark god, Kamohoalii, used to visit this pool very often to sport in the fresh waters of the Waipio River. Taking into account the many different tales told of the doings of this shark god, he must have had quite an eye for human physical beauty.

Kalei, as was to be expected from a strong, well-formed Hawaiian girl of those days, was an expert swimmer, a good diver, and noted for the neatness and grace with which she would lelekawa (jump from the rocks into deep water) without any splashing of water, which would happen to unskilful divers, from the awkward attitudes they would assume in the act of jumping.

It seems Kamohoalii, the King-shark, had noted the charms of the beautiful Kalei, and his heart, or whatever answers in place of it with fishes, had been captured by them. But he could not expect to make much of an impression on the maiden's susceptibilities in propria persona, even though he was perfectly able to take her bodily into his capacious maw; so he must needs go courting in a more pleasing way. Assuming the form of a very handsome man, he walked on the beach one rather rough morning, waiting for the girl's appearance.

Now the very wildness of the elements afforded him the chance he desired, as, though Kalei was counted among the most agile and quick of rock-fishers, that morning, when she did come, and alone, as her usual companions were deterred by the rough weather, she

p. 257

made several unsuccessful springs to escape a high threatening wave raised by the god himself; and apparently, if it had not been for the prompt and effective assistance rendered by the handsome stranger, she would have been swept out into the sea.

Thus an acquaintance was established. Kalei met the stranger from time to time, and finally became his wife.

Some little time before she expected to become a mother, her husband, who all this time would only come home at night, told her his true nature, and informing her that he would have to leave her, gave orders in regard to the bringing up of the future child. He particularly cautioned the mother never to let him be fed on animal flesh of any kind, as he would be born with a dual nature, and with a body that he could change at will.

In time Kalei was delivered of a fine healthy boy, apparently the same as any other child, but he had, besides the normal mouth of a human being, a shark's mouth on his back between the shoulder blades. Kalei had told her family of the kind of being her husband was, and they all agreed to keep the matter of the shark-mouth on the child's back a secret, as there was no knowing what fears and jealousies might be excited in the minds of the King or high chiefs by such an abnormal being, and the babe might be killed.

The old grandfather, far from heeding the warning given by Kamohoalii in the matter of animal diet, as soon as the boy, who was called Nanaue, was old enough to come under the taboo in regard to the eating

p. 258

of males, and had to take his meals at the mua,, house with the men of the family, took especial pains to feed him on dog meat and pork. He had a hope that his grandson would grow up to be a great, strong man, and become a famous warrior; and there was no knowing what possibilities lay before a strong, skilful warrior in those days. So he fed the boy with meat, whenever it was obtainable. The boy thrived, grew strong, big, and handsome as a young lama (Maba sandwicensis) tree.

There was another pool with a small fall of the Waipio River very near the house of Kalei, and the boy very often went into it while his mother watched on the banks. Whenever he got into the water he would take the form of a shark and would chase and eat the small fish which abounded in the pool. As he grew old enough to understand, his mother took especial pains to impress on him the necessity of concealing his shark nature from other people.

This place was also another favorite bathing-place of the people, but Nanaue, contrary to all the habits of a genuine Hawaiian, would never go in bathing with the others, but always alone; and when his mother was able, she used to go with him and sit on the banks, holding the kapa scarf, which he always wore to hide the shark-mouth on his back.

When he became a man, his appetite for animal diet, indulged in childhood, had grown so strong that a human being's ordinary allowance would not suffice for him. The old grandfather had died in the meantime, so that he was dependent on the food supplied

p. 259

by his stepfather and uncles, and they had to expostulate with him on what they called his shark-like voracity. This gave rise to the common native nickname of a manohae (ravenous shark) for a very gluttonous man, especially in the matter of meat.

Nanaue used to spend a good deal of his time in the two pools, the one inland and the other opening into the sea. The busy-bodies (they had some in those days as well as now) were set to wondering why he always kept a kihei, or mantle, on his shoulders; and for such a handsomely shaped, athletic young man, it was indeed a matter of wonder and speculation, considering the usual attire of the youth of those days. He also kept aloof from all the games and pastimes of the young people, for fear that the wind or some active movement might displace the kapa mantle, and the shark-mouth be exposed to view.

About this time children and eventually grown-up people began to disappear mysteriously.

Nanaue had one good quality that seemed to redeem his apparent unsociability; he was almost always to be seen working in his mother's taro or potato patch when not fishing or bathing. People going to the sea beach would have to pass these potato or taro patches, and it was Nanaue's habit to accost them with the query of where they were going. If they answered, "To bathe in the sea," or, "Fishing," he would answer, "Take care, or you may disappear head and tail." Whenever he so accosted any one it would not be long before some member of the party so addressed would be bitten by a shark.

p. 260

If it should be a man or woman going to the beach alone, that person would never be seen again, as the shark-man would immediately follow, and watching for a favorable opportunity, jump into the sea. Having previously marked the whereabouts of the person he was after, it was an easy thing for him to approach quite close, and changing into a shark, rush on the unsuspecting person and drag him or her down into the deep, where he would devour his victim at his leisure. This was the danger to humanity which his king-father foresaw when he cautioned the mother of' 1 the unborn child about feeding him on animal flesh, as thereby an appetite would be evoked which they had no means of satisfying, and a human being would furnish the most handy meal of the kind that he would desire.

Nanaue had been a man grown some time, when an order was promulgated by Umi, King of Hawaii, for every man dwelling in Waipio to go to koele work, tilling a large plantation for the King. There were to I be certain days in an anahulu (ten days) to be set aside for this work, when every man, woman, and child had to go and render service, excepting the very old and decrepit, and children in arms.

The first day every one went but Nanaue. He kept on working in his mother's vegetable garden to the astonishment of all who saw him. This was reported to the King, and several stalwart men were sent after him. When brought before the King he still wore his kapa kihei, or mantle.

The King asked him why he was not doing koele

p. 261

work with every one else. Nanaue answered he did not know it was required of him. Umi could not help admiring the bold, free bearing of the handsome man, and noting his splendid physique, thought he would make a good warrior, greatly wanted in those ages, and more especially in the reign of Umi, and simply ordered him to go to work.

Nanaue obeyed, and took his place in the field with the others, and proved himself a good worker, but still kept on his kihei, which it would be natural to suppose that he would lay aside as an incumbrance when engaged in hard labor. At last some of the more venturesome of the younger folks managed to tear his kapa off, as if accidentally, when the shark-mouth on his back was seen by all the people near.

Nanaue was so enraged at the displacement of his kapa and his consequent exposure, that he turned and bit several of the crowd, while the shark-mouth opened and shut with a snap, and a clicking sound was heard such as a shark is supposed to make when baulked by its prey.

The news of the shark-mouth and his characteristic shark-like actions were quickly reported to the King, with the fact of the disappearance of so many people in the vicinity of the pools frequented by Nanaue; and of his pretended warnings to people going to the sea, which were immediately followed by a shark bite or by their being eaten bodily, with every one's surmise and belief that this man was at the bottom of all those disappearances. The King believed it was even so,

p. 262

and ordered a large fire to be lighted, and Nanaue to be thrown in to be burnt alive.

When Nanaue saw what was before him, he called on the shark god, his father, to help him; then, seeming to be endowed with superhuman strength in answer to his prayer, he burst the ropes with which he had been bound in preparation for the burning, and breaking through the throng of Umi's warriors, who attempted to detain him, he ran, followed by the whole multitude, toward the pool that emptied into the sea. When he got to the edge of the rocks bordering the pool, he waited till the foremost persons were within arm's length, when he leaped into the water and immediately turned into a large shark on the surface of the water, in plain view of the people who had arrived, and whose numbers were being continually augmented by more and more arrivals.

He lay on the surface some little time, as if to recover his breath, and then turned over on his back, and raising his head partly out of the water, snapped his teeth at the crowd who, by this time, completely lined the banks, and then, as if in derision or defiance of them, turned and flirted his tail at them and swam out to sea.

The people and chiefs were for killing his mother and relatives for having brought up such a monster. Kalei and her brothers were seized, bound, and dragged before Umi, while the people clamored for their immediate execution, or as some suggested, that they be thrown into the fire lighted for Nanaue.

But Umi was a wise king and would not consent to

p. 263

any such summary proceedings, but questioned Kalei in regard to her fearful offspring. The grieved and frightened mother told everything in connection with the paternity and bringing up of the child, and with the warning given by the dread sea-father.

Umi considered that the great sea god Kamohoalii was on the whole a beneficent as well as a powerful one. Should the relatives and mother of that shark god's son be killed, there would then be no possible means of checking the ravages of that son, who might linger around the coast and creeks of the island, taking on human shape at will, for the purpose of travelling inland to any place he liked, and then reassume his fish form and lie in wait in the many deep pools formed by the streams and springs.

Umi, therefore, ordered Kalei and her relatives to be set at liberty, while the priests and shark kahunas were requested to make offerings and invocations to Kamohoalii that his spirit might take possession of one of his hakas (mediums devoted to his cult), and so express to humanity his desires in regard to his bad son, who had presumed to eat human beings, a practice well known to be contrary to Kamohoalii's design.

This was done, whereupon the shark god manifested himself through a haka, and expressed his grief at the action of his wayward son. He told them that the grandfather was to blame for feeding him on animal flesh contrary to his orders, and if it were not for that extenuating circumstance, he would order his son to be killed by his own shark officers; but as it was, he would require of him that he should disappear forever

p. 264

from the shores of Hawaii. Should Nanaue disregard that order and be seen by any of his father's shark soldiers, he was to be instantly killed.

Then the shark god, who it seems retained an affection for his human wife, exacted a promise that she and her relatives were to be forever free from any persecutions on account of her unnatural son, on pain of the return and freedom from the taboo of that son.

Accordingly Nanaue left the island of Hawaii, crossed over to Maui, and landing at Kipahulu, resumed his human shape and went inland. He was seen by the people, and when questioned, told them he was a traveller from Hawaii, who had landed at Hana and was going around sightseeing. He was so good looking, pleasant, and beguiling in his conversation that people generally liked him. He was taken as aikane by one of the petty chiefs of the place, who gave his own sister for wife to Nanaue. The latter made a stipulation that his sleeping house should be separated from that of his wife, on account of a pretended vow, but really in order that his peculiar second mouth might escape detection.

For a while the charms of the pretty girl who had become his wife seem to have been sufficient to prevent him from trying to eat human beings, but after a while, when the novelty of his position as a husband had worn off, and the desire for human flesh had again become very strong, he resumed the old practice for which he had been driven away from Hawaii.

He was eventually detected in the very act of pushing

p. 265

a girl into the sea, jumping in after her, then turning into a shark, and commencing to devour her, to the horror of some people who were fishing with hook and rod from some rocks where he had not observed them. These people raised the alarm, and Nanaue seeing that he was discovered, left for Molokai where he was not known.

He took up his residence on Molokai at Poniuohua, adjoining the ahupuaa of Kainalu, and it was not very long before he was at his old practice of observing and accosting people, giving them his peculiar warning, following them to the sea in his human shape, then seizing one of them as a shark and pulling the unfortunate one to the bottom, where he would devour his victim. In the excitement of such an occurrence, people would fail to notice his absence until he would reappear at some distant point far away from the throng, as if engaged in shrimping or crabbing.

This went on for some time, till the frightened and harassed people in desperation went to consult a shark kahuna, as the ravages of the man-eating shark had put a practical taboo on all kinds of fishing. It was not safe to be anywhere near the sea, even in the shallowest water.

The kahuna told them to lie in wait for Nanaue, and the next time he prophesied that a person would be eaten head and tail, to have some strong men seize him and pull off his kapa mantle, when a shark mouth would be found on his back. This was done, and the mouth seen, but the shark-man was so strong when they seized him and attempted to bind him, that he

p. 266

broke away from them several times. He was finally overpowered near the seashore and tightly bound. All the people then turned their attention to gathering brush and firewood to burn him, for it was well known that it is only by being totally consumed by fire that a man-shark can be thoroughly destroyed, and prevented from taking possession of the body of some harmless fish shark, who would then be incited to do all the pernicious acts of a man-shark.

While he lay there on the low sandy beach, the tide was coming in, and as most of the people were returning with fagots and brush, Nanaue made a supreme effort and rolled over so that his feet touched the water, when he was enabled at once to change into a monster shark. Those who were near him saw it, but were not disposed to let him off so easily, and they ran several rows of netting makai, the water being very shallow for quite a distance out. The shark's flippers were all bound by the ropes with which the man Nanaue had been bound, and this with the shallowness of the water prevented him from exerting his great strength to advantage. He did succeed in struggling to the breakers, though momentarily growing weaker from loss of blood, as the people were striking at him with clubs, spears, stone adzes and anything that would hurt or wound, so as to prevent his escape.

With all that, he would have got clear, if the people had not called to their aid the demigod Unauna, who lived in the mountains of upper Kainalu. It was then a case of Akua vs. Akua, but Unauna was only a young demigod, and not supposed to have acquired

p. 267

his full strength and supernatural powers, while Nanaue was a full-grown man and shark. If it had not been for the latter's being hampered by the cords with which he was bound, the nets in his way, as well as the loss of blood, it is fully believed that he would have got the better of the young local presiding deity; but he was finally conquered and hauled up on the hill slopes of Kainalu to be burnt.

The shallow ravine left by the passage of his immense body over the light yielding soil of the Kainalu Hill slope can be seen to this day, as also a ring or deep groove completely around the top of a tall insulated rock very near the top of Kainalu Hill, around which Unauna had thrown the rope, to assist him in hauling the big shark uphill. The place was ever afterwards called Puumano (Shark Hill), and is so known to this day.

Nanaue was so large, that in the attempt to burn him, the blood and water oozing out of his burning body put out the fire several times. Not to be outwitted in that way by the shark son of Kamohoalii, Unauna ordered the people to cut and bring for the purpose of splitting into knives, bamboos from the sacred grove of Kainalu. The shark flesh was then cut into strips, partly dried, and then burnt, but the whole bamboo grove had to be used before the big shark was all cut. The god Mohoalii (another form of the name of the god Kamohoalii), father of Unauna, was so angered by the desecration of the grove, or more likely on account of the use to which it was put, that he took away all the edge and sharpness from the

p. 268

bamboos of this grove forever, and to this day they are different from the bamboos of any other place or grove on the islands, in this particular, that a piece of them cannot cut any more than any piece of common wood.

 
Copyright © 2014 by Read Ant Library. All rights reserved. | Terms of Service | International Stories